ΘΕΣΕΙΣ

Σε προηγούμενο άρθρο μου μ’ αυτόν τον τίτλο, αποφάνθηκα ότι όσο η πλειοψηφία των κατοίκων του πλανήτη παραμένουν «μωροί» (με την αρχετυπική έννοια του ανώριμου), η απάντηση στο ερώτημα του τίτλου παραμένει καταφατική.
Στις λεγόμενες ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης, η «μωρία» αυτή παίρνει κατά κανόνα τη μορφή της ληγουριάς-απληστίας για υλικά αγαθά. Επειδή θέλω πάντα να είμαι συγκεκριμένος, αναφέρθηκα στην ακραία περίπτωση του Ρώσου κοπρίτη που έκτισε στην Καλιφόρνια ένα σπίτι 2.370 τ.μ. (η βίλα του γερο-Μητσοτάκη, με τους επτά απόπατους, ωχριά μπροστά στο... κατόρθωμα του Ρώσου).
Ξαναδιαβάζοντας εκείνο το άρθρο, αισθάνθηκα ότι ίσως είναι πιο απαισιόδοξο από ό,τι θα επέτρεπε μια πιο αντικειμενική θεώρηση της ιστορίας της ανθρωπότητας. Θα προσπαθήσω σ’ αυτά που ακολουθούν, να διορθώσω αυτή την έλλειψη αντικειμενικότητας, εστιάζοντας πάνω στη δύναμη και τις δυνατότητες του ανθρώπινου νου.
Πριν φύγω από την Ελλάδα, διάβασα ένα πολύ αξιόλογο βιβλίο-συλλογή άρθρων διεθνούς φήμης ανθρωπολόγων, με τον τίτλο «Κοινωνίες Μοιράσματος» (επιμέλεια Θανάσης Κουραβέλος). Εμείς οι... «πολιτισμένοι» αποκαλούμε αυτές τις κοινωνίες με το απορριπτικό επίθετο «πρωτόγονες». Τα απομεινάρια αυτών των κοινωνιών, που λόγω ιστορικών περιστάσεων διασώθηκαν από τις κοινωνίες της αρπαγής, κυρίως την αποικιοκρατία, αποδείχνουν πέρα για πέρα ότι είναι παραμύθι ο ισχυρισμός ότι η νοοτροπία της ζούγκλας είναι αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης φύσης.

Πρόκειται για φυλές κυνηγών και τροφοσυλλεκτών, των οποίων ο νους, εδώ και χιλιάδες χρόνια, απέρριψε την αρπαγή, άρα και τον πόλεμο. Αφού με τέχνη και προσπάθεια εξασφάλιζαν τα προς το ζην, αφιέρωναν ατέλειωτες ώρες στο καθισιό, το χορό, τις ιεροτελεστίες, τις εικαστικές τέχνες κ.λπ.. Οι κατακαημένοι οι Αβορίγινες φαντάζομαι να έμειναν άναυδοι όταν ήρθαν για πρώτη φορά σε επαφή με τους αγριάνθρωπους κοκκινόκωλους, όταν αυτοί ήρθαν στην Αυστραλία και επιδόθηκαν στη γενοκτονία των ιθαγενών.
Ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός, όπως τους όρισε ο Μαρξ, απορρίπτουν τελείως την αρπαγή και τον πόλεμο. Βέβαια, χαρακτηρίζεται ως αρπαγή (κλοπή) το άρμεγμα των εργαζομένων από τους κεφαλαιοκράτες (θεωρία της υπεραξίας). Η επανάσταση για την κατάργηση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων θα μπορούσε να επικρατήσει ειρηνικά, αλλά είναι πολύ απίθανο οι κεφαλαιοκράτες να μη μεταχειριστούν κάθε μέσο καταστολής (αστυνομία, στρατό...) για να προστατέψουν τα συμφέροντά τους. Αν ο ένοπλος λαός είναι καλά οργανωμένος μπορεί να κερδίσει και αυτήν τη μάχη.
Η κρίσιμη φάση είναι η μετάβαση στο σοσιαλισμό. Οι προσπάθειες να γίνει αυτό με τη δικτατορία του προλεταριάτου και των συμμάχων του, απέτυχαν οικτρά. Πολύ νωρίς η δικτατορία του προλεταριάτου εκφυλίστηκε σε δικτατορία ενός προσώπου και αυτή με τη σειρά της, στη δικτατορία μιας κλίκας, της νομενκλατούρας. Αυτή χρεωκόπησε και κατέληξε στη σημερινή φάση, όπου η εξουσία πέρασε σε μαφιόζους-κλεπτοκράτες. Συμπέρασμα: Ο λεγόμενος «υπαρκτός» σοσιαλισμός μόνο σοσιαλισμός δεν ήταν. Ήταν ένα εξάμβλωμα.

Απαραίτητη προϋπόθεση για την επικράτηση του πραγματικού σοσιαλισμού είναι και η ταυτόχρονη επικράτηση της λαϊκής εξουσίας. Γι’ αυτό πρεσβεύω χωρίς τον παραμικρό ενδοιασμό ότι πρέπει να στηρίξουμε τους εκφραστές της ανανεωτικής δημοκρατικής αριστεράς και όχι σταλινικά απολιθώματα.
Υπάρχουν στην κοινωνία μας, όπως είναι σήμερα, δείγματα εφαρμογής σοσιαλιστικών αρχών, έστω και σε μικρή κλίμακα;
Το πρώτο παράδειγμα που μου έρχεται στο νου, έχει να κάνει με τις σχέσεις μέσα σε έναν τεράστιο αριθμό ομάδων, που αποτελούνται από πολύ λίγα άτομα. Πρόκειται για μοντέρνες οικογένειες οι οποίες έχουν εγκαταλείψει την πατριαρχική τους μορφή και έχουν υιοθετήσει σχέσεις ισοτιμίας. Κατά κανόνα και οι δύο σύζυγοι εργάζονται αντί χρηματικής αμοιβής και μοιράζονται τις δουλειές και τις ευθύνες της οικογενειακής ζωής. Τα παιδιά από μικρή ηλικία μαθαίνουν ότι έχουν δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις.
Ο σοσιαλισμός έχει εφαρμοσθεί εν μέρει σε πολλούς ευρωπαϊκούς δήμους. Βρέθηκα με τη γυναίκα μου στην Μπολόνια της Ιταλίας. Ο Δήμος, απ’ ότι είδαμε, είχε μεγάλη εξουσία. Μέχρι και δική του αστυνομία είχε. Οι προτεραιότητες ήταν πέρα για πέρα σοσιαλιστικές. Κάποια στιγμή βρεθήκαμε μπροστά στο Γηροκομείο. Δεν πιστεύαμε στα μάτια μας!
Αυξάνοντας το μέγεθος των σοσιαλιστικών κοινωνιών, θα μπορούσαμε να γράψουμε πολλά για την Κεράλα των Ινδιών και για τη μικρή Κούβα, που στέλνει γιατρούς και ειδικούς σε μεγάλο μέρος του τρίτου κόσμου. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε και ότι στην Αργεντινή οι εργάτες οικειοποιήθηκαν πολλά από τα εργοστάσια που είχαν εγκαταλείψει τα αφεντικά και ότι στη Xώρα των Βάσκων της Ισπανίας ο σοσιαλισμός έχει θριαμβεύσει στην κωμόπολη Mondragón.
Συμπέρασμα: Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο σοσιαλισμός με λαϊκή κυριαρχία είναι εφαρμόσιμος. Την επικράτηση του σοσιαλισμού διευκολύνει σε μεγάλο βαθμό και η χρεωκοπία του καπιταλισμού.

* Ο Διονύσης Συκιώτης είναι χημικός περιβαλλοντολόγος.