Σε συνέδριο «για την υπεράσπιση της κουλτούρας», που έγινε στο Παρίσι το 1935, ο Μπέρτολτ Μπρεχτ παρουσίασε ένα σχετικά σύντομο αλλά εξαιρετικά περιεκτικό και εύστοχο κείμενο με τον τίτλο: «Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια». Αξίζει τον κόπο να το ξαναδούμε, ιδίως να το έχουν στο μυαλό τους όσοι καταγίνονται με το γράψιμο σε εφημερίδες και περιοδικά.
Γράφει λοιπόν ο Μπρεχτ:
«Όποιος σήμερα θέλει να πολεμήσει την ψευτιά και την αμάθεια και να γράφει την αλήθεια, έχει να ξεπεράσει το λιγότερο πέντε δυσκολίες:
1. Πρέπει να έχει το θάρρος να γράφει την αλήθεια, που παντού την καταπνίγουν.
2. Να έχει την εξυπνάδα να την αναγνωρίσει, παρ’ όλο που τη σκεπάζουν παντού.
3. Να έχει την τέχνη να την κάνει εύχρηστο όπλο.
4. Να διαθέτει την κρίση σε ποιους θα την πει, ώστε στα χέρια τους η αλήθεια να αποχτήσει δύναμη.
5. Τέλος, να έχει την πονηριά για να τη διαδώσει, κάτω από τη μύτη αυτών που ελέγχουν τα μέσα πληροφόρησης.
Νομίζω πως δεν υπάρχει καλύτερος οδηγός για όποιον θέλει να γράφει, ανεξαρτήτως αν κάποτε δημοσιευτούν ή όχι τα κείμενά του.
Αν θέλουμε, για παράδειγμα, να γράψουμε για τη σημερινή οικονομική και πολιτική κρίση, κινούμενοι μέσα στο πνεύμα του Μπρεχτ, νομίζω πως πρέπει να ξεκινήσουμε με τη σωστή χρήση των λέξεων και των όρων. «Αρχή σοφίας, ονομάτων επίσκεψις» που λέγανε και οι Αρχαίοι ημών (πιο συγκεκριμένα, ο Αντισθένης).
Ας αρχίσουμε λοιπόν με τον όρο κρίση. Για ποια κρίση μιλάμε; Γιατί δεν υπάρχει μία αλλά τρεις, τουλάχιστον, κρίσεις: Η κρίση του κεφαλαίου (μείωση κερδών, χρεωκοπία επιχειρήσεων, υπολειτουργία εγκαταστάσεων), η κρίση των δημόσιων οικονομικών (αύξηση των ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους, μείωση του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος) και η κρίση της εργασίας (αύξηση της ανεργίας, μείωση των μισθών, απώλεια ασφαλιστικών και εργασιακών δικαιωμάτων).
Εφόσον λοιπόν δεν πρόκειται για μία και ενιαία κρίση, δεν μπορεί να μιλάμε για κάποια ενιαία και καθολικά αποδεχτή πρόταση για την έξοδο από την κρίση.
Το δεύτερο βήμα είναι να διαχωρίσουμε τις αλήθειες από τα ψέματα, γιατί τόσο οι διάφοροι κυβερνητικοί παράγοντες όσο και τα παπαγαλάκια τους στον Τύπο και την Τηλεόραση, μας έχουν φλομώσει στα ψέματα.
Ψέμα είναι πως το ελληνικό δημόσιο χρέος, που πλησιάζει στα 120% του ΑΕΠ, είναι από τα μεγαλύτερα του κόσμου. Της Ιαπωνίας είναι 200% και πολλών άλλων ισχυρών, υποτίθεται, οικονομιών, ανώτερο από το δικό μας.
Ψέμα είναι πως το δημόσιο χρέος αυξήθηκε λόγω των κοινωνικών παροχών και της αύξησης των μισθών. Κατά την 35ετία 1975 - 2005, το δημόσιο χρέος το αύξησαν η μείωση των φορολογικών συντελεστών στα κέρδη του κεφαλαίου και στη μεγάλη περιουσία, από 45% - 40% (το1981) στο 25%, και οι ιδιωτικοποιήσεις κερδοφόρων τομέων και επιχειρήσεων, που στέρησαν από τον κρατικό προϋπολογισμό σημαντικά έσοδα.
Ψέμα είναι πως έχουμε υπερβολικά πολλούς δημόσιους υπάλληλους. Η Δανία, η Σουηδία, η Ολλανδία και η Ιταλία έχουν, αναλογικά με τον πληθυσμό τους, πολύ περισσότερους. Απλώς εκεί ο κρατικός μηχανισμός είναι σωστά οργανωμένος, η Διοίκηση έχει αποδεσμευτεί από την Κυβέρνηση και συνεπώς εκεί οι δημόσιοι υπάλληλοι δουλεύουν.
Το τρίτο βήμα είναι να διαλέξουμε ανάμεσα στον καναπέ και την τηλεόραση από τη μία και στη συζήτηση και τη δράση, από την άλλη. Να διαλέξουμε δηλαδή αν θα είμαστε παθητικοί θεατές και άκριτοι καταναλωτές ή ενεργοί και υποψιασμένοι πολίτες.
Θα πρέπει να δείξουμε στους γνωστούς και φίλους πως σήμερα γίνεται, σε παγκόσμια κλίμακα, αναμέτρηση ανάμεσα στον κόσμο του Κεφαλαίου και τον κόσμο της Εργασίας, μεγαλύτερη ίσως από εκείνη που ακολούθησε την κρίση του 1929 και η οποία κλόνισε κυριολεκτικά τα θεμέλια του καπιταλισμού. Μόνο που η μόνη δύναμη που θα μπορούσε να επιταχύνει την ανατροπή του ήταν τότε απασχολημένη με τη λύση του προβλήματος αν ο Μπουχάριν, ο Κάμενεφ και ο Ζηνόβιεφ ήταν προδότες ή όχι.
Τελικά η κρίση αυτή, που προκάλεσε από τη μια μεριά τα Λαϊκά Μέτωπα και από την άλλη την άνοδο του Φασισμού, λύθηκε μόνο με τον παγκόσμιο πόλεμο. Μόνο που σήμερα παγκόσμιος πόλεμος δεν έχει προοπτική. Εξ αιτίας των πυρηνικών όπλων θα κατέληγε σε αυτοκτονία της Ανθρωπότητας. Γίνονται βέβαια παντού μικροπόλεμοι, αλλά αυτοί δε λύνουν το πρόβλημα.
Η λύση θα έρθει από αλλού: Όταν γίνει κοινή συνείδηση πως μια επιχείρηση μπορεί θαυμάσια να λειτουργήσει χωρίς κεφαλαιούχους, είναι όμως αδύνατο να σταθεί έστω και μια μέρα χωρίς τους εργαζόμενους σ’ αυτήν.