Κώστας Βάρναλης

Συμποσιακά. 154 χρονογραφήματα (1939-1957) εμπνευσμένα από το καφενείο, την ταβέρνα, τον καφέ και το τσιγάρο, το πιοτό και το φαΐ

(Φιλολογική επιμέλεια, κείμενα: Νίκος Σαραντάκος)

Εκδόσεις Αρχείο, Αθήνα 2019, σελ. 253

Ο Νίκος Σαραντάκος, επιμελητής και σχολιαστής των Χρονογραφημάτων και των λοιπών άρθρων του Κ. Βάρναλη που αποθησαυρίζονται από το 2013 για τις εκδόσεις «Αρχείο», διάλεξε για την παρούσα έκδοση 154 χρονογραφήματα του Βάρναλη που δημοσιεύτηκαν από το 1939 έως το 1957 στις εφημερίδες «Πρωία», «Ηνωμένος Τύπος», «Προοδευτικός Φιλελεύθερος», «Προοδευτική Αλλαγή» και «Αυγή».

Στον πρόλογο του επιμελητή ανάμεσα στα άλλα διαβάζουμε: «Η μερίδα του λέοντος των χρονογραφημάτων του τόμου ανήκουν στη περίοδο της Κατοχής. Εκ πρώτης όψεως αυτό φαίνεται περίεργο, αφού στην Κατοχή ο κόσμος πέθαινε από την πείνα. Ωστόσο, εξηγείται: Αφενός, εξαιτίας της λογοκρισίας μια σειρά από θέματα απαγορεύονταν, με αποτέλεσμα τα χρονογραφήματα να προτιμούν θέματα εκ πρώτης όψεως ανώδυνα όπως οι ταβέρνες ή το κάπνισμα. Αφετέρου, λειτουργεί κάποιο αίσθημα αναπλήρωσης. Ακριβώς επειδή οι Αθηναίοι περνούσαν περίοδο ακραίων στερήσεων και δοκιμασιών, η τέχνη ανέλαβε να αναπληρώσει όσα δεν μπορούσε να δώσει η ζωή -κι έτσι, σε κάποια από τα χρονογραφήματα του Βάρναλη που θα διαβάσετε σε αυτόν τον τόμο θα βρείτε να περιγράφονται γενναία τραπεζώματα, ακόμα και λουκούλλεια γεύματα.

Δεν λείπουν πάντως οι αναφορές στις δυσκολίες της περιόδου: στη μαγειρική των περιστάσεων, στην έλλειψη γνήσιου καφέ (“ο βαρύς γλυκός έχει γίνει ελαφρός σκέτος”), στην επιβολή περιορισμών στην πώληση τσιγάρων, στη μετατροπή της παραδοσιακής ταβέρνας σε “κέντρο πολυτελείας” και βέβαια στη μαύρη αγορά, τόσο στα τσιγάρα όσο και στα τρόφιμα. Υπάρχει κι ένας “άφρων μαυραγορίτης” που σκάει από το πολύ φαΐ όταν γιορτάζει την απόκτηση της πρώτης του πολυκατοικίας.

Με τη μικρή πείρα που έχω αποκτήσει μελετώντας τη ζωή και το έργο του Βάρναλη, υποστηρίζω πως ο τόμος που κρατάτε στα χέρια σας είναι εκείνος που θα τον αγαπούσε περισσότερο και ο ίδιος ο Βάρναλης αν μπορούσε να τον δει -ή, τουλάχιστον, εκείνος που εκφράζει περισσότερο την ιδιοσυγκρασία του και την φιλοσοφία της ζωής του.

Όπως μαρτυρούν όσοι τον γνώρισαν, ο Κώστας Βάρναλης αγαπούσε πολύ το καφενείο, που το έβλεπε σαν το αντίστοιχο της αγοράς των αρχαίων Αθηναίων, αλλά και την ταβέρνα, σαν χώρο συλλογικής ευωχίας. Τα χρονογραφήματα του τόμου αυτού τοποθετούνται ακριβώς σε αυτούς τους δύο πόλους: την ταβέρνα και το καφενείο, και βέβαια τα συμπαρομαρτούντα: τον καφέ και το τσιγάρο, το πιοτό και το φαγητό, τα συμπόσια και τις παρέες των φίλων Στα χρονογραφήματα του τόμου αυτού θα βρείτε τον ίδιο τον ποιητή, αυθεντικό και ανθρώπινο, να υμνεί τις μικρές χαρές των απλών ανθρώπων, να περιγράφει τα παυσίλυπα πάθη τους, να δίνει συμβουλές για το πώς να κόψετε το τσιγάρο αλλά και πώς πρέπει να είναι μια σωστή κρασοκατάνυξη»…

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

Άγγελος Κακακουζηνός - Στρατής Ελευθεριάδης - Teriade

Μια φιλία ζωής. Η δημιουργία του Μουσείου Θεοφίλου

(Κείμενα: Άγγελος Κακακουζηνός, Λητώ Κατακουζηνού, Σταύρος Ι. Αρβανιτόπουλος, Jean Baelen, Νεκτάριος Βακάλης, Ίρις Κρητικού, Κώστας Μανιατόπουλος, Σοφία Πελοποννησίου-Βασιλάκου)

(Επιμέλεια έκδοσης: Σοφία Πελοποννησίου-Βασιλάκου, Ζήσιμος Χ. Συνοδινός)

Έκδοση Ίδρυμα Άγγελου και Λητώς Κακακουζηνού, Αθήνα 2020, σελ. 199

Λίλη Λαμπρέλλη

Εσύ τι λες πολύτιμο πως είναι;

(εικονογράφηση: Κέλλυ Ματαθία Κόβο)

Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2019, σελ 28