Τον συνάντησα να τρέχει από σύσκεψη σε σύσκεψη, στη Μυτιλήνη αλλά και στην Αθήνα. Ο Ηλίας Πολιχνιάτης ως αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Ελαιοτριβείων Λέσβου, με τη μακρόχρονη καριέρα του ως χημικός, έχει «πάρει στις πλάτες του» το θέμα της αδειοδότησης των ελαιοτριβείων. Ένα θέμα που έχει ανακύψει τα τελευταία χρόνια με αποτέλεσμα, κράτος, Περιφέρεια και ελαιοτριβεία να βρίσκονται σε μια κατάσταση μόνιμης τριβής. Άρα αναζητείται οριστική λύση για ένα θέμα το οποίο πολλοί δεν έχουν καταλάβει πώς προέκυψε, αλλά και πώς μπορεί να λυθεί με μια νομοθεσία η οποία μάλλον δεν βοηθάει στη λύση του προβλήματος. Οπότε μια συζήτηση με τον Ηλία Πολιχνιάτη, πιστεύουμε ότι θα φωτίσει τα θέματα αυτά που ταλανίζουν την ελαιοκομία στο νησί μας.

Τα ιδιωτικά και τα συνεταιριστικά ελαιοτριβεία που έχουν συστήσει το Σύνδεσμο Ελαιοτριβείων Λέσβου, τι προβλήματα αντιμετωπίζουν;

«Τα ελαιοτριβεία έχουν όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις την περίοδο της κρίσης που διάγουμε και ένα περισσότερο, που ακριβώς λόγω της κρίσης, θα έπρεπε να είχε λυθεί προ πολλού. Πλην 6-7 παλαιών και ειδικών περιπτώσεων, τα υπόλοιπα, 45 περίπου ελαιοτριβεία, λειτουργούν χωρίς άδεια λειτουργίας αορίστου χρόνου και για πρώτη φορά φέτος χωρίς ούτε τις προσωρινές ετήσιες άδειες, που χορηγούσαν με ευθύνη τους η Νομαρχία στο παρελθόν και μεταγενέστερα, έως πέρυσι, η Περιφέρεια. Η αδυναμία αυτή δεν έχει να κάνει με κτηριακή ή μηχανολογική ανεπάρκεια των εργοστασίων, μια και όλα πλέον έχουν εκσυγχρονιστεί, αλλά με τη διαχείριση των υγρών αποβλήτων ελαιοτριβείων (ΥΑΕ), που δεν είναι σύμφωνη με τη σχετική νομοθεσία και ούτε μπορεί να γίνει. Έτσι λοιπόν το κυρίαρχο ζήτημα σήμερα είναι η διαχείριση των ΥΑΕ και κατ’ επέκταση η απόκτηση άδειας λειτουργίας».

Τι ακριβώς συμβαίνει με τη διαχείριση των υγρών αποβλήτων και πώς θα έπρεπε να γινόταν αυτή ώστε να είναι σύννομη;

«Τα υγρά απόβλητα έχουν δαιμονοποιηθεί σαν ρυπαντής για συγκεκριμένους λόγους, άσχετους με την πραγματική ρυπαντική τους δράση. Τα ελαιοτριβεία μπορούν να λειτουργήσουν με διφασικό ή τριφασικό τρόπο. Κατά τη διφασική λειτουργία, τα υγρά απόβλητα είναι λίγα, αλλά απαιτείται ιδιαίτερη υποδομή στα πυρηνελαιουργεία για την επεξεργασία της πυρήνας που παράλληλα παράγεται, όπως και για τη μεταφορά της. Έτσι με διφασική λειτουργία μπορεί (ίσως) να λειτουργήσει στη Λέσβο, ελάχιστος αριθμός ελαιοτριβείων. Κατ’ ανάγκη λοιπόν, σχεδόν όλα τα ελαιοτριβεία στη Λέσβο επιλέγουν την τριφασική λειτουργία, η οποία όμως παράγει υγρά απόβλητα. Αυτά τα απορρίπτουν στα ρέματα, ακολουθώντας την προαιώνια πρακτική, η οποία διαχρονικά βεβαιώνει, με αδιάψευστους μάρτυρες τις καθαρές θάλασσές μας και τα βρίθοντα βλάστησης ρέματα, ότι η επίδραση εξ αιτίας της στο περιβάλλον, είναι τοπική και κυρίως ταχύτατα αναστρέψιμη. Επομένως αειφορική».

Οι επιλογές διαχείρισης

Τι προβλέπει για τα υγρά απόβλητα των ελαιοτριβείων, μεγέθους των λεσβιακών, η εθνική μας νομοθεσία;

«Δίνει δύο βασικές επιλογές: Η μια προβλέπει την επεξεργασία των υγρών αποβλήτων με ασβέστη και τη μεταφορά τους κατόπιν σε ρηχές στεγανές εδαφοδεξαμενές, με σκοπό το καλοκαίρι να εξατμιστούν με τον ήλιο. Μ’ αυτήν την επιλογή, κάθε ελαιοτριβείο θα πρέπει να διαθέτει μια μονωμένη εδαφοδεξαμενή βάθους 1,5 μ. και έκτασης 2-5 στρεμμάτων, που να χωρεί το σύνολο των υγρών αποβλήτων που θα παράγει την κάθε περίοδο. Είναι όμως βέβαιο ότι 40-50 τέτοιες χαβούζες στη Λέσβο, όπου δεν έχουμε το κλίμα και τις εκτάσεις της Τυνησίας ή του Μαρόκου, θα λειτουργήσουν ως βρωμερά εκτροφεία κουνουπιών, ανταγωνιστικά κάθε τουριστικής δράσης, παρά ως αλυκές χωρίς αλάτι. Σκεφτείτε τι θα γινόταν με τα στάσιμα υγρά απόβλητα των ελαιοτριβείων το καλοκαίρι, αν τώρα, με τους χείμαρρους ενεργούς, κάποιοι διαμαρτύρονται».

Η άλλη επιλογή;

«Είναι να απορριφθούν σε φυσικούς αποδέκτες μετά από επεξεργασία απαλλαγής τους από το οργανικό φορτίο σε ποσοστό 98 - 99% και από τις πολυφαινόλες κατά 99,9% που περιέχουν. Για λόγους κατανόησης, οργανικό φορτίο είναι σάκχαρα, αμινοξέα, χρωστικές, οι πολύτιμες πολυφαινόλες, ίχνη ελαίου, καρποκύτταρα και άλλα μικροσυστατικά της ελιάς, που διαχωρίζονται κατά την έκθλιψη. Μόνο που τέτοια επεξεργασία απαιτεί υποδομή υψηλότερου κόστους από αυτή του ελαιοτριβείου, το δε κόστος επεξεργασίας θα καθιστούσε την εισαγωγή ελαιολάδου από την Τουρκία, συμφερότερη από την παραγωγή του στη Λέσβο».

Η αντιμετώπιση κράτους και Περιφέρειας

Σ’ αυτά που μας είπατε, υπάρχει εξέλιξη και ποιός ο ρόλος του Συνδέσμου Ελαιοτριβείων Λέσβου στην όλη υπόθεση;
«Σε συνάντηση που είχαμε πέρυσι με την Ειδική Γραμματεία Υδάτων του ΥΠΕΚΑ, καταθέσαμε πακέτο επεξεργασμένων προτάσεων για τροποποιήσεις της εθνικής νομοθεσίας, συμβατών με την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Ουσιαστικά με τις προτάσεις μας, υποδεικνύαμε υπερβολές της νομοθεσίας μας ,που έπρεπε να απαλειφθούν. Συναντηθήκαμε στο ΥΠΕΚΑ με τον αν. υπουργό κ. Γ. Τσιρώνη, πρόσφατα δε συναντηθήκαμε με διευρυμένη επιτροπή που συστήθηκε για το θέμα, στην οποία εκπροσωπούνταν τρία υπουργεία, ΥΠΕΚΑ (Περιβάλλοντος), Αγροτικής Ανάπτυξης και Βιομηχανίας. Η τελευταία εξέλιξη, με διαστάσεις είδησης, είναι έγγραφο του ειδικού γραμματέα Υδάτων, κ. Ιάκωβου Γκανούλη, με ημερομηνία 16-12-2015, απευθυνόμενο στον αρμόδιο αντιπεριφερειάρχη και στον Σύνδεσμό μας, που ενημερώνει ότι επίκειται τροποποίηση της νομοθεσίας και θέσπιση πρόσθετων επιλογών διαχείρισης ΥΑΕ. Πρόκειται για εύγλωττο μήνυμα του ΥΠΕΚΑ που η περιφερειακή αρχή ευελπιστώ να κατανοήσει».

Η Περιφέρεια Β. Αιγαίου όμως, σας ρίχνει πρόστιμα;

«Οι έλεγχοι και τα πρόστιμα της Περιφέρειας, πριν θεσπιστεί η νέα νομοθεσία που θα καθορίσει νέες προδιαγραφές και δυνατότητες, στερούνται ουσίας και έχουν χαρακτήρα διωγμού. Όμως, αν η περιφερειακή αρχή επιμένει, ας δώσει καλύτερα εντολή να κλείσουν τα ελαιοτριβεία. Οφείλω να προσθέσω ότι η ενεργοποίηση του ΥΠΕΚΑ για την τροποποίηση της νομοθεσίας, ξεκίνησε από τον τέως αντιπεριφερειάρχη Νίκο Μάρκου, που επέλεξε να αναδείξει το πρόβλημα στην κεντρική διοίκηση και να απαιτήσει τη νομοθετική επίλυσή του».

Θα λυθεί τελικά το ζήτημα των υγρών αποβλήτων των ελαιοτριβείων;

«Είμαστε Ελλάδα και οι όποιες αλλαγές γίνονται δύσκολα. Εάν γίνει αντιληπτό ότι η χώρα έχει αποβιομηχανοποιηθεί και οι λίγες μηχανές που λειτουργούν πρέπει να ενθαρρυνθούν, όχι σε βάρος του περιβάλλοντος, ούτε κατά παράβαση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, αλλά μόνο με απαλλαγή της ελληνικής νομοθεσίας από τις αντιεπιστημονικές υπερβολές, θα είμαστε ικανοποιημένοι. Τότε θα έχουμε προσφέρει σημαντική υπηρεσία στον τόπο μας. Ως τώρα το ΥΠΕΚΑ έχει επιδείξει εντυπωσιακή ευαισθησία. Θα περιμένουμε όμως να δούμε το σχέδιο της επικείμενης υπουργικής απόφασης, ώστε να γνωρίζουμε αν πρέπει να είμαστε πολύ ή λίγο ικανοποιημένοι ή αν η ευαγγελιζόμενη λύση θα είναι μόνο άλλοθι της διοίκησης».

«Ο δημόσιος υπάλληλος πρέπει να τολμάει»

Πλέον ως συνταξιούχος, αν ερωτηθείτε για δύο σημαντικές στιγμές της καριέρας σας, τι θα πείτε;

«Θα αναφερθώ σε δύο περιπτώσεις. Το 1998, στο εργαστήριο της Χημικής Υπηρεσίας Μυτιλήνης, αφού προσδιόρισα μεγάλη περιεκτικότητα καδμίου σε δείγμα κονσέρβας χταποδιού εισαγμένο από την Ταϋλάνδη, γνωμάτευσα αρνητικά, επικαλούμενος με πρωτοβουλία μου, ισπανική και ιταλική νομοθεσία, γιατί η χώρα μας δεν είχε θεσπίσει ακόμα όρια για κάδμιο, όπως όφειλε. Η υπόθεση πήγε στο Ανώτατο Χημικό Συμβούλιο, που αποδέχτηκε το συλλογισμό μου, χαρακτήρισε επικίνδυνη την παρτίδα και θέσπισε τότε τα όρια για το κάδμιο, τα οποία ισχύουν σήμερα και για τα δικά μας όστρακα».

Και η άλλη περίπτωση;

«Όταν το 2002, στο ίδιο εργαστήριο, διαπίστωσα ότι το νερό του δικτύου της Χίου περιείχε επτά φορές πάνω από το επιτρεπτό όριο, υδράργυρο. Περίπτωση από μετρημένες στα δάκτυλα παγκοσμίως. Έξι μήνες μετά, κατόπιν μελέτης που έκανα, ανακοίνωσα ως επίσημα απεσταλμένος του ΓΧΚ, την αιτία της μόλυνσης του νερού με υδράργυρο και τα μέτρα που θα έπρεπε να πάρει ο Δήμος. Βέβαια από την υπόθεση δεν έλειψαν τα ευτράπελα, όπως μια μήνυση το 2004 του τότε νομάρχη Χίου, κ. Λαμπρινούδη, για δυσφήμιση της Χίου σε βάρος δημοσιογράφων του καναλιού «Άλφα», αλλά …και εμού, την οποία όμως, υπό την πίεση τοπικού Τύπου και φορέων, ανακάλεσε δημόσια. Το σημαντικό είναι ότι πλέον στα δίκτυα της Χίου δεν υπερβαίνει ο υδράργυρος τις επιτρεπτές περιεκτικότητες».

Οι σταθμοί του

1953: Γεννιέται στη Μυτιλήνη.
1978: Πτυχίο Χημικού στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
1981: Παντρεύεται την Αγγελική Πολιχνιάτη.
1984: Πρόσληψη στο Γενικό Χημείο του Κράτους.
2000: Πρόεδρος διοικούσας Επιτροπής του Περιφερειακού Τμήματος Βορείου Αιγαίου της Ένωσης Ελλήνων Χημικών.
2012: Διαπίστευση του εργαστηρίου της Χημικής Υπηρεσίας από το ΕΣΥΔ.
2013: Συνταξιοδότηση.

Η συνάντηση
Συναντηθήκαμε στο «Πάρκο» για καφέ, αλλά οι ερωτήσεις απαντήθηκαν με e-mail! «Γιατί ναι μεν οι ερωτήσεις είναι αθώες, αλλά οι απαντήσεις επικίνδυνες» επεσήμανε…