Τον περασμένο Οκτώβρη ένας συνταξιούχος γεωτεχνικός μάς είπε ότι οι εργάτες γης που προσλαμβάνει για την συγκομιδή του ελαιόκαρπου στα χωράφια του, δεν θέλουν εργόσημο και ζητούν να πληρώνονται το μεροκάματο τους χωρίς να δηλώνονται πουθενά τα χρήματα αυτά. Λίγες μέρες αργότερα, ένας ελαιοτριβέας της Λέσβου επιβεβαίωνε τα λεγόμενα του γεωτεχνικού και μας έλεγε πως κανένας εργάτης γης δεν θέλει να βάζει εργόσημο.

Το φαινόμενο αυτό δεν είναι καινούργιο, υπήρχε και τα προηγούμενα χρόνια, ωστόσο τη φετινή ελαιοπαραγωγική περίοδο γενικεύτηκε. Ο λόγος είναι οι μεγάλες φορολογικές και ασφαλιστικές παρακρατήσεις που συνεπάγεται η πληρωμή των εργατών γης με εργόσημα. Την ίδια τακτική ακολουθούν πολλοί κλαδευτές και άλλοι εργάτες γης.

Χωρίς παραστατικά

Φέτος, όμως, καταγράφηκε μια νέα τάση στην ελαιοκομία της Λέσβου. Ένας μεγάλος αριθμός ελαιοπαραγωγών του νησιού, που ταυτόχρονα είναι συνταξιούχοι, κινδυνεύουν να χάσουν το 60% των συντάξεων τους αν δηλώσουν έσοδα από την πώληση ελαιολάδου ή τις αγροτικές επιδοτήσεις. Έτσι επέλεξαν να «εξαφανίσουν» κάθε ίχνος λογιστικής καταγραφής των καλλιεργειών τους. Τι έκαναν; Πληρώνουν τους εργάτες γης με μετρητά, ή δεν χρησιμοποιούν εργάτες γης και μαζεύουν όσες ελιές μπορούν να μαζέψουν μόνοι τους, μαζί με συζύγους, παιδιά και λοιπούς συγγενείς.  Όταν πήγαν τις ελιές στα ελαιοτριβεία, απαίτησαν και πέτυχαν να μην κοπούν ζυγολόγια και να μην εκδοθούν αλεστικές. Το λάδι που παράχθηκε, το πούλησαν αμέσως στους ιδιοκτήτες των ελαιοτριβείων. Τώρα που ξεκινάει η περίοδος κατάθεσης των δηλώσεων για τις επιδοτήσεις, δεν θα καταθέσουν δήλωση. Προτιμούν να χάσουν τις επιδοτήσεις που λάμβαναν ως πέρυσι παρά να χάσουν τις συντάξεις τους. Στη Λέσβο των μικρών αγροτικών εκμεταλλεύσεων, αυτή η κατηγορία των ελαιοπαραγωγών μετράει αρκετές χιλιάδες άτομα. Κι όσοι δεν ακολούθησαν αυτή την τακτική το χειμώνα 2016 - 2017, είναι βέβαιο ότι θα την ακολουθήσουν την επόμενη χρονιά.

Αποτρεπτικές οι ασφαλιστικές εισφορές

Ελαιοτριβέας της Λέσβου, μας έλεγε πρόσφατα, πως γνωρίζει τρεις περιπτώσεις συναδέλφων του, που δέχονται να αλέθουν ελιές χωρίς να κόβουν αλεστικές.

Το ερώτημα είναι τι γίνεται το λάδι της «μαύρης» ελαιοκομίας. Πωλείται με τον τενεκέ με συνέπεια να κλείνει ο παραγωγικός κύκλος με μαύρη αγορά; Δηλώνεται από τους ελαιοτριβείς ως λάδι που παρήγαγαν οι ίδιοι στα ελαιοκτήματα που εκείνοι διαχειρίζονται; Ή δεν δηλώνεται και μένει στις αποθήκες των ελαιοτριβείων με την πεποίθηση πως κανένας ελεγκτικός μηχανισμός δεν θα το αναζητήσει;

Πέρα από τους συνταξιούχους ελαιοπαραγωγούς, είμαστε βέβαιοι πως το δρόμο της παραοικονομίας θα τον ακολουθήσουν κι άλλοι ετεροαπασχολούμενοι παραγωγοί, ιδιωτικοί υπάλληλοι, δημόσιοι υπάλληλοι, ελευθεροεπαγγελματίες κλπ.. Κι αυτό γιατί από τη φετινή χρονιά θα κληθούν να πληρώσουν πρόσθετες ασφαλιστικές εισφορές και φόρο από το πρώτο ευρώ των αγροτικών εισοδημάτων που λαμβάνουν.

Φόροι και ασφαλιστικές εισφορές θα κάνουν ουσιαστικά ασύμφορη την ενασχόληση τους με την αγροτική παραγωγή.

Οι άλλες επιλογές

Θα μπορούσε να αποφευχθεί η δημιουργία της παραοικονομίας στον τομέα του λαδιού (και σε άλλους τομείς της αγροτικής παραγωγής).

Ένας μικρός αριθμός πολύ μικρών παραγωγών, τα προηγούμενα χρόνια, για να αποφύγει την απώλεια των επιδοτήσεων, μετέφερε τα δικαιώματα επιδότησης που κατείχε σε συγγενικά πρόσωπα. Ήταν μια λύση που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά αρκεί οι συγγενείς να έχουν καλές σχέσεις μεταξύ τους.

Μια άλλη λύση είναι να δημιουργηθούν νομικά πρόσωπα (π.χ. συνεταιρισμοί) που θα διαχειρίζονται για λογαριασμό των μελών, τα αγροκτήματα που εκείνοι κατέχουν. Οι παραγωγοί δεν θα δηλώνουν αγροτικά εισοδήματα, ούτε θα εμφανίζονται να ασκούν κάποιο επιτήδευμα. Έτσι απαλλάσσονται από τις ασφαλιστικές εισφορές, μεγάλο μέρος των φόρων και φυσικά πολλά από τα πρόσθετα κόστη που συνεπάγεται η ατομική καλλιέργεια των ελαιώνων τους.

Το μόνο που θα λαμβάνουν είναι τα έσοδα που προκύπτουν από το πλεόνασμα της λειτουργίας του συνεταιρισμού.

Επιπρόσθετα η δημιουργία μεγάλων και οργανωμένων εκμεταλλεύσεων θα οδηγήσει σε καλύτερη οργάνωση της παραγωγής, στη δημιουργία οικονομιών κλίμακας και κατά συνέπεια θα αυξήσει τα έσοδα που αποκομίζουν οι παραγωγοί.

Σήμερα υπάρχει πληθώρα νομικών μορφών που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν από τους παραγωγούς, συνεταιρισμοί, ομάδες παραγωγών, Ιδιωτικές Κεφαλαιουχικές Εταιρείες, Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί κλπ..

Το πρόβλημα είναι ότι η κατάρρευση πολλών συνεταιρισμών σε όλη τη χώρα, έχει δημιουργήσει μια εξαιρετικά αρνητική εικόνα για τις συλλογικές μορφές δράσης στην πλειοψηφία των αγροτών. Έτσι οι παραγωγοί προσανατολίζονται στη «σίγουρη» λύση της παραοικονομίας.