Του Ακίνδυνου Κελεπερτζή*

Βασιζόμενος στις σπουδές μου αφενός μεν σε Ελλάδα (Παν/μιο Αθηνών) και Εξωτερικό (Πανεπιστήμιο Μanchester Αγγλίας) με εξειδίκευση στην γεωλογία, γεωχημεία και περιβαλλοντική γεωχημική έρευνα εδαφών, πετρωμάτων και υπόγειων νερών αφετέρου δε σε έρευνές μου σε διάφορες περιοχές της Λέσβου, παρουσιάζω τις επιστημονικές απόψεις μου σχετικά με την αναμενόμενη ποιότητα του πόσιμου νερού των δημοτικών διαμερισμάτων Πολιχνίτου, Αγιάσου, Βρίσας, Λισβορίου, Βασιλικών, Αμπελικού, Σταυρού. Η ευρύτερη περιοχή των διαμερισμάτων αυτών περιλαμβάνει μία ιδιαίτερη κατηγορία πράσινο-πετρωμάτων (περιδοτιτών) που είναι πλούσια σε σίδηρο, μαγνήσιο, χρώμιο, νικέλιο και κοβάλτιο σε σύγκριση με άλλα πετρώματα επηρεάζοντας τη χημική σύσταση των εδαφών και του χρησιμοποιούμενου πόσιμου νερού και ως εκ τούτου απαιτείται η διερεύνηση αυτού. Το φυτό Allysum Lesbiacum αποτελεί ένα ασφαλή γεωβοτανικό και βιογεωχημικό δείκτη οριοθετώντας την έκταση διασποράς των περιδοτιτών. Ο σκοπός της εισήγησης αυτής είναι η διερεύνηση της ποιότητας του νερού των ανωτέρω διαμερισμάτων με βάση την ιδιαίτερη λιθολογία ως φυσικού παράγοντα και τη σύσταση των υδροσωλήνων ύδρευσης ως ανθρωπογενούς παράγοντα. Προτείνεται επίσης η χρήση του νερού ιδιωτικής γεώτρησης για κάλυψη των αναγκών νερού ύδρευσης του Δημοτικού διαμερίσματος Πολιχνίτου.

Περιβαλλοντική γεωχημεία και υγεία

Η επιστήμη της περιβαλλοντικής γεωχημείας και υγείας ασχολείται με τη μελέτη της περιεκτικότητας βαρέων μετάλλων και υδρογονανθράκων στα υπόγεια και επιφανειακά νερά, στα εδάφη και καλλιεργούμενα φυτά. Η ύπαρξη υψηλών τιμών που υπερβαίνουν καθορισμένα όρια της Ευρωπαϊκής και Ελληνικής νομοθεσίας, χαρακτηρίζουν το φαινόμενο ρύπανσης περιβάλλοντος, είναι δε γνωστό από έρευνες και τη βιβλιογραφία ότι υπάρχουν συνέπειες της ρύπανσης στην υγεία του ανθρώπου.

Αναφέρω παραδείγματα από την Ελλάδα και το Εξωτερικό. Στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στην περιοχή του Λαυρίου, η ύπαρξη υψηλών τιμών μολύβδου, καδμίου, αρσενικού και άλλων μετάλλων στο εδαφικό περιβάλλον και στο νερό λόγω της παλαιάς μεταλλευτικής δραστηριότητας των Αρχαίων έχει συνέπειες στην υγεία των κατοίκων και ιδιαίτερα των παιδιών. Σύμφωνα με ιατρικές έρευνες διαπιστώθηκε μεγάλη περιεκτικότητα μολύβδου στο αίμα των παιδιών. Τα αποτελέσματα ήταν διανοητική καθυστέρηση, πτώση δοντιών κλπ. Στην περιοχή των Οινοφύτων Βοιωτίας λόγω υψηλών συγκεντρώσεων εξασθενούς χρωμίου στα υπόγεια και στα επιφανειακά νερά του Ασωπού ποταμού, διαπιστώθηκε αυξημένη θνησιμότητα οφειλόμενη σε καρκινογενέσεις. Σε ένα μικρό χωριό της Ιαπωνίας, το έτος 1955, αναφέρθηκε μία σπάνια ασθένεια όπου οι άνθρωποι πέθαιναν και δεν ήταν γνωστό το αίτιο. Μετά από ιατρικές έρευνες εντοπίσθηκε μεγάλη συγκέντρωση καδμίου στον οργανισμό και το μέταλλο αυτό ήταν η αιτία της ασθένειας. Στην γειτονική περιοχή υπήρχε ένα μεταλλείο ψευδαργύρου Κamioka, όπου τα απόβλητα, πλούσια σε κάδμιο, διοχετεύονταν σε παρακείμενο ποταμό.

Το κάδμιο εισαγόταν στον οργανισμό με τη χρήση του νερού του ποταμού.

Το πόσιμο νερό για ανθρώπινη κατανάλωση πρέπει να είναι καθαρό και αβλαβές. Το νερό είναι η ίδια η ζωή, είναι παράγοντας για διατήρηση της ζωής επί της γης. Το 70% της επιφάνειας της Γης καλύπτεται από νερό, επίσης το 70% του ανθρώπινου σώματος είναι νερό.

Τα προβλήματα που παρουσιάζονται αφορούν τον ελλιπή έλεγχο: α) των δικτύων και β) της Νομοθεσίας.

Η επεξεργασία για τα πόσιμα και επιφανειακά νερά μπορεί να αυξήσει την αποτελεσματικότητα της επεξεργασίας από 90% σε 99,9% αλλά είναι συνυφασμένη με λογαριθμική αύξηση εξόδων.

Η απολύμανση του νερού μπορεί να γίνει με τους εξής τρόπους:

α) χλωρίωση (σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. - το μειονέκτημα είναι ότι μπορεί να μείνει υπολειμματικό χλώριο)

β) οζονίωση

γ) Η₂O₂, υπεροξείδιο του Υδρογόνου

δ) κεραμικές μεμβράνες

Η νομοθεσία ελέγχου του νερού αφορά την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία 98/83 και την Ελληνική Νομοθεσία 2001, 2007 και 2014.

Σκοπός είναι η διασφάλιση διαφάνειας της ποιότητας του νερού για τους καταναλωτές.

Η ενημέρωση του καταναλωτή είναι υποχρεωτική, τα στοιχεία πρέπει να είναι προσβάσιμα στο διαδίκτυο, το κοινό πρέπει να ενημερώνεται από τους αρμόδιους φορείς (Υπουργείο Υγείας, Αθήνα, 16/5/2014).

Οι μετρούμενες παράμετροι είναι χημικές και μικροβιολογικές και διακρίνονται σε υποχρεωτικές όπου οι ανώτατες τιμές είναι αυστηρά καθορισμένες και ενδεικτικές, οι μεταβολές των οποίων προϋποθέτουν τη λήψη μέτρων. Οι παράμετροι της Νέας Οδηγίας αφορούν βενζόλιο, βενζοπυρένιο, βρωμικά, 1,2 χλωροαιθάνιο, τρι-τετραχλωροαιθένιο.

Η δειγματοληψία του νερού πρέπει να γίνεται στην πηγή προέλευσης, στη δεξαμενή και στο δίκτυο, και πρέπει να λαμβάνεται σειρά δειγμάτων και όχι ένα δείγμα. Πρέπει να γίνεται σε κανονικά χρονικά διαστήματα, έκτακτες δειγματοληψίες πρέπει να γίνονται μετά από σεισμούς, πλημμύρες κλπ.

Η παρακολούθηση της ποιότητας του νερού είναι είτε δοκιμαστική σε τακτική βάση και αφορά συνήθως 28 παραμέτρους, είτε ελεγκτική σε πιο αραιή συχνότητα και μετρώνται 19 παράμετροι.

Οι εργαστηριακές αναλύσεις πρέπει να γίνονται με πρότυπες αναλυτικές μεθόδους και ελέγχεται η ποιότητα, η ορθότητα και τα όρια ανίχνευσης από αναλυτή εκτός του εργαστηρίου.

Βάσει του άρθρου 23 § 1 του νόμου 1065/80 υπεύθυνοι για την ποιότητα του νερού είναι οι Δήμοι ή ΔΕΥΑ και οι υποχρεώσεις αφορούν τη συντήρηση του δικτύου, τις μετρήσεις των παραμέτρων, τη λήψη μέτρων και τη διάθεση των μετρήσεων στις αρμόδιες Υγειονομικές Αρχές της Περιφέρειας.

Ο υδρολογικός κύκλος

Ο άνθρωπος δανείζεται από τη φύση τον υδρολογικό κύκλο. Ο υδρολογικός κύκλος περιλαμβάνει τα εξής στάδια. Το νερό της βροχής το οποίο είναι καθαρό νερό απαλλαγμένο μετάλλων και όξινο, πέφτει στην επιφάνεια της γης και ακολουθεί τα εξής στάδια: α) ένα μέρος κατεισδύει δια μέσου του πορώδους του εδάφους και των διαρρηγμένων πετρωμάτων και σχηματίζει τον υδροφόρο ορίζοντα (υπόγειο νερό), β) ένα μέρος ρέει επιφανειακά και δια των ποταμών και χειμάρρων καταλήγει στη θάλασσα ή σχηματίζει λίμνες και γ) ένα μέρος εξατμίζεται και επιστρέφει στην ατμόσφαιρα.

Το όξινο νερό της βροχής αντιδρά χημικώς με το έδαφος ή με τα πετρώματα του υποβάθρου και εμπλουτίζεται σε χημικά στοιχεία αποκτώντας έτσι χημική ισορροπία. Η χημική σύσταση του νερού εξαρτάται από τη σύσταση των εδαφών και των πετρωμάτων όπου σχηματίζει υδροφόρους ορίζοντες.

Στο επόμενο φύλλο το Β΄ μέρος: Υδρογεωλογία - Υδρογεωχημεία της ευρύτερης περιοχής του Πολιχνίτου

* Ο Α. Κελεπερτζής είναι Ομ. Καθηγητής του Παν. Αθηνών και Διδάκτωρ του Παν. Μάντσεστερ της Αγγλίας