Στο λεσβιακό ελαιώνα, κατά καιρούς, όπως και φέτος, διαπιστώνεται φθινοπωρινή καρπόπτωση με μερική ή ολοκληρωτική σαπίλα των καρπών. Αιτία αυτού του φαινομένου, η συμβολή και συνεργός δράση τριών παραγόντων, όπως του Δάκου, ενός άλλου εντόμου που ονομάζεται Προλασιόπτερα (Prolasioptera) και ενός μύκητα με το όνομα Μακρόφωμα.
Η παθογόνος δραστηριότητα αυτών των παραγόντων προϋποθέτει ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες και συγκεκριμένα υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία και υψηλή περιεκτικότητα υγρασίας στη σάρκα του καρπού της ελιάς. Ο πάλαι ποτέ Σταθμός Γεωργικής Έρευνας στο Κ. Τρίτος, ήδη από το έτος 1970 είχε αντιμετωπίσει το πρόβλημα και με ερευνητική του εργασία, που κράτησε σχεδόν πέντε χρόνια, έδωσε απαντήσεις στο υφιστάμενο φαινόμενο, που ισχύουν και σήμερα, όπως:
- Από ειδικές παγίδες εδάφους προήλθε ότι ο δάκος περνά το χειμώνα του στο έδαφος, όπως και το έντομο της Prolasioptera, για να βγουν από αυτό και να πετάξουν στον ελαιώνα περί το πρώτο 15νθήμερο του Απριλίου. Η αναπαραγωγική τους ωριμότητα φαίνεται να συμπληρώνεται σε 1,5 περίπου μήνα και ενώ θεωρούνται έτοιμα για την απόθεση των αυγών τους, περιμένουν τη σκλήρυνση του κουκουτσιού της ελιάς για να γεννήσουν. Ο δάκος αφήνει σε κάθε καρπό ένα αυγό και στην ίδια τρύπα σπεύδει η Prolasioptera να αφήσει το δικό της, που με την εκκόλαψή του καταστρέφει το αυγό του δάκου, αλλά παράλληλα, στην ίδια θέση, αρχίζει η ανάπτυξη της σαπίλας του μακροφώματος, με μορφή κηλίδας (ξεροβούλας) ή ολόκληρου του καρπού (σαπιοβούλας), ανάλογα με τις συνθήκες υγρασίας του καρπού.
- Με την ερευνητική εργασία και με ειδικούς χειρισμούς, απομονώσαμε τις δραστηριότητες του δάκου και της Prolasioptera, αναζητώντας τον υπεύθυνο φορέα της μόλυνσης του καρπού από το μύκητα μακρόφωμα και καταλήξαμε στα παρακάτω συμπεράσματα:
Ο δάκος, τοποθετώντας τα αυγά του στους καρπούς της ελιάς, δε μεταφέρει το μόλυσμα του μύκητα αν στον ίδιο καρπό δεν αποτεθεί και αυγό της Prolasioptera, που σημαίνει απαρχή της μόλυνσης.
- Η Prolasioptera παρουσίασε τη μεγαλύτερή της δραστηριότητα από πλευράς ωοτοκιών, στο πρώτο 10ήμερο του Σεπτεμβρίου, επιλέγοντας ίσως το έντομο, όπως φέτος, καλύτερες συνθήκες υγρασίας στους καρπούς. Σε περίπτωση απουσίας γόνιμων και άγονων νυγμάτων του δάκου, το έντομο κατέφυγε για ωοτοκία σε τεχνητά νύγματα, που δημιουργήσαμε εμείς με καρφίτσα, ακολουθώντας μέθοδο Εβραίων ερευνητών. Επί του συνόλου του αριθμού των νυγμάτων, επιτύχαμε αποθέσεις αυγών σε ποσοστό μεγαλύτερο του 80%. Όμως, αμέσως μετά την εκκόλαψή τους, άρχιζε η ανάπτυξη του μύκητα μακρόφωμα, με τα σκουλήκια να αναπτύσσονται κανονικά στο σάπιο περιβάλλον του καρπού, με την αποδοχή, που δέχονται και άλλοι ερευνητές, ότι ο μύκητας αποτελεί τροφή τους. Όμως, σε καμμιά περίπτωση οι Εβραίοι δεν πέτυχαν ωοτοκίες της Prolasioptera στα τεχνητά νύγματα.
Συμπέρασμα: Σε ορισμένες περιοχές, που το πρόβλημα της καρπόπτωσης είναι φέτος έντονο, υπήρξαν οι παρακάτω προϋποθέσεις για τη Λέσβο:
α. Μεγάλος δακοπληθυσμός, που η καταπολέμησή του θα έπρεπε να αρχίσει το αργότερο στο πρώτο 10ήμερο του Ιουνίου. Το επόμενο έτος ο δακοπληθυσμός θα είναι ακόμα μεγαλύτερος από εγκατάλειψη ασύλλεκτου καρπού, εξ αιτίας χαμηλών τιμών ελαιολάδου, της πάγιας επιχορήγησης της ενιαίας ενίσχυσης, της μη ανάρτησης ανάλογου αριθμού δακοπαγίδων σε βιολογικούς ελαιώνες.
β. Μεγάλος πληθυσμός του εντόμου της Prolasioptera που δεν επηρεάζεται από τους δολωματικούς ψεκασμούς, αλλά ούτε και προτείνονται για την ελιά τρόποι και μέσα για την καταπολέμησή του. Πρακτικά θα μπορούσε να λεχθεί ότι όσο περισσότερο περιορίζεται ο αριθμός των δακοπροσβολών, τόσο περισσότερο θα μειώνεται ο πληθυσμός της Prolasioptera ως φορέα του μακροφώματος, αδυνατώντας η ίδια να τρυπήσει τον καρπό της ελιάς για την απόθεση του αυγού της.

* Ο Στρατής Τσιρτσής είναι συνταξιούχος γεωπόνος.