Τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν γίνει του συρμού. Όλοι μιλούν γι’ αυτά, ακόμα και στυγνοί δικτατορίσκοι ισχυρίζονται ότι τα υποστηρίζουν.
Θα περιοριστώ στο κατά πόσο εξουσιάζουμε δικαιωματικά τη ζωή και το σώμα μας. Με ενδιαφέρει το θέμα γιατί έχω «πατήσει» τα 80 και όντας ρεαλιστής καταλαβαίνω ότι πλησιάζει η ώρα να αποχαιρετήσω τον ωραίο μας κόσμο.
Αρχίζω με το δεύτερο σκέλος, δηλαδή για το κατά πόσο εξουσιάζουμε το σώμα μας. Δηλώνω ευθύς εξ αρχής ότι υποστηρίζω εξ ολοκλήρου την αποτέφρωση των νεκρών. Επειδή, όμως, πιστεύω ακράδαντα στη δημοκρατία, πρεσβεύω ότι η επιλογή μεταξύ αποτέφρωσης και ταφής πρέπει να επαφίεται στο μελλοθάνατο ή στους συγγενείς του.
Στην Αυστραλία, όπου έζησα μεγάλο μέρος της ζωής μου, η αποτέφρωση είναι κοινότατη. Στην Ελλάδα συμβαίνει κάτι το περίεργο. Ακούγεται ότι σχεδόν όλο το πολιτικό φάσμα είναι υπέρ της αποτέφρωσης, εάν οι μελλοθάνατοι την προτιμούν αντί της ταφής. Παρ’ όλα αυτά καθυστερεί η υλοποίησή της. Για τον κλήρο ακούγεται ότι ο αρχιεπίσκοπος δεν έχει αντίρρηση. Άλλα λέγονται για το φονταμενταλιστή Άνθιμο, κάτι αναμενόμενο φυσικά.

Σ’ αυτούς που έχουν αντιρρήσεις για την αποτέφρωση εν ονόματι της παράδοσης, τους θυμίζω ότι η αποτέφρωση ήταν κοινότατη στην αρχαία Ελλάδα.
Επειδή είμαι ένας απ’ αυτούς που κόπτονται υπέρ της παράδοσης, θα πρέπει να τοποθετηθώ πιο αναλυτικά πάνω σ’ αυτό το θέμα. «Ναι» στην παράδοση, αλλά κάποιες φορές τραβάμε μια γραμμή την οποία δεν υπερβαίνουμε. Βασικό μας κριτήριο για το αν στην κάθε περίπτωση παραμένουμε ή εγκαταλείπουμε μια παράδοση είναι το κατά πόσο αυτή είναι ή δεν είναι αντικοινωνική.
Για παράδειγμα, η χειρουργική κλειτοριδεκτομή σε μικρά κορίτσια, από κάποιους Αφρικανούς μουσουλμάνους, μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια αντικοινωνική άρα απορριπτέα παράδοση (για το θέμα αυτό, καθώς και για την ψυχολογική «κλειτοριδεκτομή» που επιβάλλουν οι μονοθεϊστικές θρησκείες, έχω τοποθετηθεί εκτενέστερα στο παρελθόν).
Ο αναγνώστης μπορεί να αντιδράσει και να πει: «Τι δουλειά έχουμε εμείς οι Έλληνες μ’ αυτή την αφρικάνικη απανθρωπιά!» Να μου επιτρέψει να του θυμίσω ένα ελληνικό έθιμο που ευτυχώς εγκαταλείφθηκε: Το ματωμένο σεντόνι στο μπαλκόνι μετά την πρώτη νύχτα του γάμου, απόδειξη ότι η νύφη ήταν παρθένα! Αντικοινωνικότατο έθιμο, που ξευτίλιζε το γυναικείο φύλο, κόστιζε χρήματα για παρθενορραφές και τη ζωή πετεινών!

Εάν κάποιος μου πει ότι η προτίμησή μου αντίκειται στα περιβαλλοντολογικά δεδομένα, γιατί το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) που εκπέμπεται όταν καίγεται ένα σώμα προκαλεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου και όλα τα παρεπόμενα, του απαντώ ως εξής: Η σήψη του πτώματος, που ακολουθεί την ταφή, εκπέμπει μεθάνιο (CH4), το οποίο είναι 22 φορές χειρότερο από το CO2 για τη δημιουργία του ανεπιθύμητου αυτού φαινομένου. Θα άξιζε να γίνει μια ποσοτικοποίηση της διαφοράς από ειδικούς επιστήμονες.
Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες ενισχυτικοί της επιλογής της αποτέφρωσης έναντι της ταφής, όπως η εξοικονόμηση χώρου κ.τ.λ.. Εκείνο που προέχει τώρα είναι η υλοποίηση των όποιων αποφάσεων έχουν παρθεί για την παροχή της υποδομής που χρειάζεται και στη χώρα μας. Πρέπει να ομολογήσω ότι στην ηλικία που είμαι, με ενδιαφέρει το θέμα και προσωπικά. Δε θέλω να ταλαιπωρηθεί ο γιος μου συνοδεύοντας τη σορό μου στη Βουλγαρία, ή όπου αλλού κοντά στην Ελλάδα, όπου ήδη υπάρχει η υποδομή αποτέφρωσης. Η τέφρα θα καταλήξει κάτω από το δεύτερο πουρνάρι (τεράστιο δέντρο) δίπλα στο σπίτι μου στο Σταυρό Ιθάκης.
Η διερεύνηση του πρώτου σκέλους, του κατά πόσο δηλαδή εξουσιάζουμε τη ζωή μας, είναι οπωσδήποτε δυσκολότερη. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν έχουμε το δικαίωμα να επιλέξουμε, κάτω από ορισμένες συνθήκες, τον τερματισμό της ζωής μας. Η πράξη αυτή λέγεται ευθανασία.

Σε ορισμένες χώρες έχει νομιμοποιηθεί η ευθανασία για έναν ενήλικο με «σώας τας φρένας». Συνήθως ο υποψήφιος πάσχει από ανίατη, οδυνηρή ασθένεια και οι γιατροί έχουν αποφανθεί ότι πλησιάζει ο θάνατος.
Για την ευθανασία υπάρχουν πάρα πολλοί ενδοιασμοί νομικής φύσης. Για παράδειγμα, πώς πείθονται οι αρμόδιοι ότι σε κάποια περίπτωση δεν εμπλέκονται κληρονόμοι, που θα ωφεληθούν οικονομικά από το θάνατο του ασθενούς;
Αντιρρήσεις που βασίζονται σε θρησκευτικές δοξασίες θα πρέπει να απορρίπτονται ανενδοίαστα σε χώρες που υπάρχει ανεξιθρησκία. Αν ένας μονοθεϊστής μού πει ότι τη ζωή μου την ορίζει το καλοκάγαθο υπέρτατο ον και ότι ο οδυνηρός και παρατεταμένος θάνατός μου είναι η τιμωρία μου για τον αμαρτωλό μου βίο, θα του πω ότι αν ο θεός του βασανίζει τους αμαρτωλούς, δεν είναι και τόσο καλοκάγαθος. Εξάλλου δε φτάνει το πυρ το εξώτερον για να τιμωρηθεί ένας αμαρτωλός;

* Ο Διονύσης Συκιώτης είναι χημικός περιβαλλοντολόγος.