Οι σχολικές εξετάσεις, ιδίως οι πανελλαδικές, αποτελούν σταθερή πηγή άγχους για τους περισσότερους μαθητές, αλλά και για τους γονείς τους. Είναι γνωστό ότι οι ημέρες των πανελλαδικών εξετάσεων και το διάστημα που μεσολαβεί για την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων αποτελούν περίοδο έντονου στρες για τους εφήβους μαθητές και τους γονείς τους. Το λεγόμενο «άγχος απόδοσης» επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, όπως είναι η προσωπικότητα του μαθητή, η στάση των γονέων και το γενικότερο κλίμα μέσα στην οικογένεια, η μεγάλη σημασία που αποδίδεται στις εξετάσεις από το εκπαιδευτικό σύστημα και την κοινωνία. Υψηλά επίπεδα άγχους για μεγάλο χρονικό διάστημα έχουν συνδεθεί με ποικίλες ψυχικές και σωματικές ασθένειες, είναι λοιπόν σημαντικό να προφυλαχτούν όσο γίνεται οι έφηβοι μαθητές από τις επιπτώσεις του.

Τις προηγούμενες δεκαετίες η χώρα μας γνώρισε μια περίοδο ανάπτυξης, οικονομικής κυρίως, αλλά και σε άλλους τομείς όπως στην εκπαίδευση. Οι σπουδές στο πανεπιστήμιο, ιδίως στις λεγόμενες σχολές «υψηλής ζήτησης», θεωρούνταν ότι έδιναν όχι μόνο κύρος, αλλά και το εισιτήριο για μια καλύτερη ζωή. Εφόσον ο βαθμός στις πανελλαδικές αποτελούσε το βασικό κριτήριο εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ήταν αναμενόμενο να καλλιεργούνται υψηλές προσδοκίες. Σε πολλές οικογένειες λοιπόν οι γονείς υπεραπασχολούνταν με τις σχολικές επιδόσεις των παιδιών τους, αυξάνοντας κατά πολύ το στρες των ήδη αγχωμένων εφήβων. Στα χρόνια της κρίσης που διανύουμε, τα πράγματα έχουν αλλάξει ως έναν βαθμό. Ένα πτυχίο δεν εγγυάται πλέον επαγγελματική εξασφάλιση, ενώ αρκετοί γονείς δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να «σπουδάσουν» τα παιδιά τους. Ως αποτέλεσμα, η πίεση για υψηλές επιδόσεις στις πανελλαδικές έχει ίσως μειωθεί, χωρίς όμως να υπάρχει σχετική έρευνα που να το τεκμηριώνει.

Μια πρόσφατη έρευνα¹ Ελλήνων επιστημόνων, που εξέταζε τα επίπεδα άγχους μαθητών λυκείου, κατέληξε σε ορισμένα ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Διαπιστώθηκε ότι τα επίπεδα άγχους των μαθητών της Τρίτης Λυκείου δεν ήταν μεγαλύτερα από αυτά των υπολοίπων τάξεων, όπως περίμεναν οι ερευνητές λόγω των πανελλαδικών. Μαθητές από όλες τις τάξεις του Λυκείου βρέθηκαν αρκετά αγχωμένοι, κάτι που θα πρέπει να μας προβληματίσει. Παρατηρήθηκε ότι οι μαθητές που δαπανούσαν περισσότερες ώρες σε φροντιστήρια παρουσίαζαν εντονότερο άγχος, ενώ τα επίπεδα άγχους μειώνονταν σημαντικά όσο αυξάνονταν οι ώρες ύπνου, αλλά και η σωματική άσκηση.

Πώς θα πρέπει λοιπόν να διαχειριστούν οι γονείς ένα τέτοιο σύνθετο και ευαίσθητο θέμα; Αρχικά, είναι σημαντικό να δείχνουν με τη στάση τους ότι είναι κοντά στα παιδιά τους, ότι τα αποδέχονται και τα αγαπούν, όποιο αποτέλεσμα κι αν φέρουν στις εξετάσεις. Επίσης, έμφαση θα πρέπει να δίνεται στην προσπάθεια και όχι στο αποτέλεσμα. Όταν αυτοσκοπός είναι μόνο η επίδοση, καλλιεργούνται υψηλές προσδοκίες που αυξάνουν το στρες και προκαλούν έντονη απογοήτευση αν δεν πραγματοποιηθούν. Ακόμα, όπως φάνηκε από τα αποτελέσματα της μελέτης, είναι ουσιώδες οι μαθητές να έχουν χρόνο για σωματική άσκηση, χρόνο για να κοιμηθούν, χρόνο για τον εαυτό τους, πέρα από το διάβασμα και τα φροντιστήρια. Οι πανελλαδικές αποτελούν ένα σημαντικό σταυροδρόμι στη ζωή ενός νέου ανθρώπου, αλλά σε καμία περίπτωση το μόνο σημαντικό. Αυτό που χρειάζεται είναι νηφαλιότητα και ψυχραιμία.

Δείτε και:

1. Λαζαράτου Ε. και συν. Προγνωστικοί δείκτες και χαρακτηριστικά του άγχους μεταξύ των εφήβων μαθητών: Ένα ελληνικό δείγμα. Ψυχιατρική 2013, 24:27-36

* Ο κ. Νίκος Μοσχόπουλος είναι Ψυχίατρος MD, PhDc, Στρατιωτικός Ιατρός - Υπ. Διδάκτωρ ΑΠΘ, Μέλος Φροϋδικής Εταιρείας Βορείου Ελλάδος.

https://www.facebook.com/nmoschopoulos