Κάπως έτσι θα μιλούν μεταξύ τους όσοι πιστοί της τακτικής του μαστιγίου: «Πρέπει να προλάβετε ώστε να επιτευχθεί ακριβώς αυτό το επίπεδο ανέχειας που αποβλακώνει το μέσο πολίτη και τον αποστερεί από αυτές τις δυνάμεις που μπορούν στο σύνολό τους να δώσουν μια κάποια κοινωνική ανατροπή.

Κοντολογίς, πρέπει το μεγαλύτερο μέρος των πολιτών να ασχολείται με άμεσες βιοτικές ανάγκες και με τρόπο που να μπορεί να ικανοποιήσει ένα σταθερό μίνιμουμ από αυτές. Η φροντίδα του να είναι συνεχής, καθημερινή και να μπορεί να μετρηθεί σε έργο που ανταποδοτικά να συνεισφέρει περισσότερα στο κράτος παρά στον ιδιώτη.

Ταυτόχρονα, πιέσεις μέσω των Μ.Μ.Ε. και των θεσμικών οργάνων τής ελίτ πρέπει συνεχώς να επιδίδονται σε ένα συστηματικό κοινό αγώνα προπαγάνδας, που να παρουσιάζει κάθε εναλλακτική αντιμετώπιση της πραγματικότητας ως την απόλυτη καταστροφή και την παρούσα κατάσταση ως το δυνατότερο καλό. Οι αντίπαλες πολιτικές δυνάμεις πρέπει να παρουσιάζονται ως άκρως αμφίρροπες, αναξιόπιστες και καταστροφικές, και αυτό έτσι ώστε η εναλλακτική τους να ξυπνάει συναισθήματα ανασφάλειας.»

Μας τιμωρούν. Μας εμπαίζουν. Και μέχρι ένα σημείο το αξίζουμε. Το σημείο, όμως, αυτό το έχουν ξεπεράσει, γιατί δε στηρίζονται πια στην τεχνογνωσία και τη σοφία τους, αλλά στην τακτική που χαρακτηρίζει κάθε δυνάστη που θεωρεί τον εαυτό του ανώτερο: κατάλοιπα της αποικιοκρατίας που τους έκανε «πολιτισμένους» και πλούσιους.

Η Ευρώπη ήδη έχει αρχίσει να χωρίζεται με βαθιές τομές. Από πού να περιμένει κανείς την ανατροπή; Ο φασισμός κερδίζει έδαφος κάνοντας την προπαγάνδα τής ελίτ ευκολότερη. Τα πάντα δείχνουν πως βρισκόμαστε μπροστά σε μεγάλη καταπίεση και προφανώς σε μεγάλους ξεσηκωμούς προς τη λάθος κατεύθυνση. Ο Πόλεμος Φτωχών και Πλουσίων μόλις ξεκινάει...

Τι επιτρέπει σε όλο αυτό το σύστημα να κάνει τις κινήσεις του με σχετική ευκολία; Τι του επιτρέπει να παρακάμπτει τις πραγματικές ανάγκες της συντριπτικής πλειοψηφίας των πολιτών και να υπηρετεί με συνέπεια τα συμφέροντα μιας μειοψηφίας; Για να διατυπώσουμε αλλιώς το ερώτημα, γιατί η πλειοψηφία ενώ πλήττεται, δεν μπορεί να αντιδράσει; Πιστεύω πως ο πυρήνας της απάντησής μας μπορεί να εντοπιστεί στο φαινόμενο του σύγχρονου αναλφαβητισμού. Ο σύγχρονος Έλληνας μπορεί να διαβάσει και να γράψει, μπορεί να μιλήσει μια και δυο ξένες γλώσσες, έχει πτυχίο, δεν μπορεί όμως να κατανοήσει επαρκώς την πραγματικότητα που τον περιβάλλει.

Υπάρχουν αντιφατικές καταστάσεις που χαρακτηρίζουν το σύγχρονο αναλφαβητισμό μας: αφενός περιβαλλόμαστε από αδιάκοπη και υπερποίκιλη ροή πληροφορίας και από την άλλη δεν έχουμε μάθει να χρησιμοποιούμε αυτήν τη ροή ολιστικά με τρόπο εποικοδομητικό. Υπάρχει μια σχετική ελευθερία πρόσβασης στη γνώση, όμως αυτή η γνώση δε μεταλλάσσεται σε βίωμα και σε πρακτικά εργαλεία εντός μας, με τα οποία μπορούμε να πάρουμε αποφάσεις, να διαμορφώσουμε συνείδηση ουσιαστική και να λύσουμε προβλήματα.

Ένα τέτοιο σύνολο πολιτών είναι εύκολο κανείς, συστημικά, να το εκμεταλλευτεί, φτάνει να έχει μια γενική θεώρηση των αδυναμιών του και πρόσβαση στις πηγές διάχυσης της πληροφορίας (Μ.Μ.Ε., διαδίκτυο), φτάνει δηλαδή να μπορέσει να διοχετεύσει την κατάλληλη πληροφορία με τρόπο που τον ωφελεί προσωπικά. Αυτό, πιστεύω, κάνει αυτήν τη στιγμή, και τουλάχιστον από τις τελευταίες εκλογές, η ελίτ της χώρας και της Ευρώπης εις βάρος του ελληνικού λαού. Συν τοις άλλοις, δεν επιτρέπει την πραγματική παιδεία στο ευρύ κοινό. Αυτό θα τους ήταν επικίνδυνο. Επιτρέπει τόση καλλιέργεια και τόση παρρησία, όση είναι αρκετή για να κινήσει την αγορά και να δημιουργήσει καλούς υπαλλήλους και καλούς καταναλωτές.

Τι μένει να γίνει; Να μιλήσουμε για παιδεία; Η παιδεία είναι ένα ιδανικό που δεν μπορεί παρά να καλλιεργηθεί με βήματα τα οποία θα έχουν μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Το να καλλιεργηθεί εκ νέου ένας ολόκληρος λαός φαντάζει ουτοπικό, δεν είναι όμως ανέφικτο για τις επόμενες γενεές, φτάνει να το θελήσουμε και να παλέψουμε για αυτό, γιατί όπως είδαμε, θα βρούμε αντιπάλους ισχυρούς.

Προς ώρας είναι απόλυτη ανάγκη η συσπείρωση των πολιτών. Πρέπει να καταλάβουμε πως μπαίνουμε σε περίοδο βαθιάς ύφεσης. Πως δε θα υπάρχουν χρήματα. Και πως θα πρέπει να στηριχθούμε στις δυνάμεις τις δικές μας, όσο απίθανο και αν ακούγεται, για να προστατέψουμε τον τόπο μας: ο τόπος μας, η οικογένειά μας, η χώρα μας, η γειτονιά μας, είμαστε εμείς. Και δεν έχουμε τίποτα άλλο, θέλουμε δε θέλουμε, παρά ο ένας τον άλλο. Έχουμε λοιπόν χρέος, και προς εμάς και προς τα παιδιά μας, να προσέχουμε ο ένας τον άλλο. Μαζί να λύνουμε προβλήματα, στηριζόμενοι σε μια μεγάλη, διαχρονική αλήθεια: ο ανθρωπισμός δεν ήταν ποτέ θέμα χρημάτων.

Πρώτα απ’ όλα ο ανθρωπισμός. Δεν υπερασπίζουμε τη μητέρα της Δημοκρατίας με το ρατσισμό και το μίσος, ούτε με τη μιζέρια και την γκρίνια. Έχω ζήσει, αν και νέος, εποχές όταν ολόκληρη η γειτονιά με προσωπική εργασία και λίγους πόρους πλακόστρωνε σκάλες, έφτιαχνε αίθουσες, έκανε δεντροφυτεύσεις. Αν δεν καταφέρουμε να αφήσουμε τους εγωισμούς στην άκρη και αν δε δούμε το διπλανό μας, και όλοι μαζί τον τόπο μας, αν το μεράκι δεν αντικαταστήσει την τεμπελιά, τότε το σύστημα θα έχει πετύχει το σκοπό του: θα μας έχει καταπιεί, θα μας έχει υποδουλώσει.

Οι πολιτικοί πρέπει πρώτοι να δώσουν το παράδειγμα. Πρέπει επιτέλους να σταματήσουν να τσακώνονται σαν τα κοκόρια ακόμα και τη στιγμή που βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση στον γκρεμνό. Αίσχος. Η Εκκλησία έχει και αυτή χρέος: να ακολουθήσει το λόγο του Ιησού, που είναι λόγος πενίας, αγάπης και αλληλοβοήθειας. Χωρίς δικαιολογίες και βλέψεις προς κάποιο πολιτικό μεγαλείο.

Μα γυρνώ πάλι στο πιο σημαντικό: στον καθένα από εμάς, σε ό,τι μπορεί, για τον τόπο που τόσο καιρό τον απομυζούσαμε και τώρα έχει στερέψει. Η Λέσβος ξέρει τι θα πει λεβεντιά και θυσία. Ας το δείξουμε ξανά. Βρείτε ο ένας τον άλλο, μιλήστε, δείτε όχι τι ΔΕΝ μπορείτε να κάνετε, αλλά τι ΜΠΟΡΕΙΤΕ. Αν όχι, δε θα έχουμε τι να πούμε στα παιδιά μας, θα έχουμε στερήσει από τον εαυτό μας κάθε περηφάνεια και κάθε δικαίωμα.