Η ανθρωπότητα ζει σήμερα στους ρυθμούς του ρωσο-ουκρανικού πολέμου. Οι ειδικοί που ασχολούνται με αυτόν και προσπαθούν να τον αναλύσουν χρησιμοποιούν όρους, όπως «δράμα», «δραματικός», «τραγωδία», «τραγικός» και άλλους που σχετίζονται με την αρχαία ελληνική τραγωδία. Θα προσπαθήσω και εγώ να προσεγγίσω αυτό τον πόλεμο με αριστοτελικούς όρους που αφορούν την αρχαία ελληνική τραγωδία.  

Πρώτα πρώτα, δυσκολεύεται κανείς να τιτλοφορήσει το δράμα που παίζεται στην Ευρώπη, στη γειτονιά μας. Ποιος είναι ο βασικός τραγικός ήρωας, ο πρωταγωνιστής της τραγωδίας που παίζεται στην περιοχή μας εν έτει 2022! Είναι ο Πούτιν, ο πρόεδρος της Ρωσίας, ή ο Ζελένσκι, ο Πρόεδρος της Ουκρανίας. Κάτι ανάλογο συμβαίνει με την Αντιγόνη του Σοφοκλή για την οποία άλλοι φιλόλογοι λένε πως τραγικός ήρωας είναι ο Κρέων και άλλοι πως είναι η Αντιγόνη. Ανεξάρτητα από αυτό, σε κάθε τραγωδία υπόκειται ένα ιστορικό ή μυθολογικό υπόβαθρο, μια προϊστορία. Στην περίπτωσή μας αυτή η προϊστορία αρχίζει από την εποχή του Λένιν και του Στάλιν που ίδρυσαν την Ουκρανία ως ένα ανεξάρτητο και αυτεξούσιο κράτος και αφορά τις αντιπαλότητες που δημιουργήθηκαν με την πάροδο του χρόνου ανάμεσα στα δυο κράτη τη Ρωσία και την Ουκρανία, μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.  

Βέβαια, κάθε τραγωδία αρχίζει, σύμφωνα με όσα μας παραδίδει ο Αριστοτέλης στο έργο του Περί ποιητικής «δι’ αμαρτίαν τινά». Δεν πρόκειται εδώ για κάποιο αμάρτημα ηθικού περιεχομένου, αλλά για ένα διανοητικό σφάλμα, ένα ξεστράτισμα του νου, μια λανθασμένη εκτίμηση των πραγμάτων, αν και όλες οι αποφάσεις έχουν και κάποια ηθική διάσταση. Ο Χορός στην Αντιγόνη του Σοφοκλή εξηγεί με ξεκάθαρο τρόπο πώς λειτουργεί αυτός ο νόμος και πού καταλήγει. Λέγει χαρακτηριστικά: «πράγματι ωφελεί πολλούς θνητούς η αβέβαιη ελπίδα , αλλά και πολλούς τους πλανεύει με κούφιους πόθους. Έρχεται στο ανήξερο, ώσπου το πόδι του να ζεματίσει στην πυρωμένη τη φωτιά. Γιατί σοφά έχει πει κάποιος ένα λόγο ξακουστό: το κακό φαίνεται κάποτε πως είναι καλό σ’ εκείνον που το νου του ο θεός σαλεύει θέλοντας να τον καταστρέψει* κι έτσι πολύ λίγο χρόνο θα περάσει χωρίς κακό να πάθει» (στ. 615-625).  

Κι εδώ είναι που η ευθύνη πέφτει στον Πούτιν. Αυτός νόμισε πως είναι η κατάλληλη στιγμή, για να ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς του, όχι μόνο με την Ουκρανία και την κυβέρνησή της, αλλά και με την Ευρώπη και την Αμερική και γενικότερα τη Δύση. Πίστεψε πως τόσο η Ευρώπη όσο και η Αμερική είναι αρκετά αποδυναμωμένες και ανίσχυρες να αντιδράσουν και πως η κατάληψη της Ουκρανίας θα είναι ένας «περίπατος» για τον ρωσικό στρατό. Έτσι, έδωσε την εντολή στα στρατεύματά του να εισβάλουν στην Ουκρανία και να επιβάλουν «διά πυρός και σιδήρου» την κατοχή του σ’ αυτή. Έλειψε από τον Πούτιν η λεγόμενη «ευβουλία», που είναι μεγάλη αρετή για κάθε ηγέτη. Και εδώ είναι που αρχίζουν να φαίνονται οι βαρβαρότητες και οι φρικαλεότητες του πολέμου για τον οποίο κύριος υπεύθυνος είναι ο Πούτιν, αφού αυτός πήρε την απόφαση και κήρυξε τον πόλεμο. Έτσι, φτάσαμε στη λεγόμενη «δέση» του δράματος.  

Ο Χορός στην Αντιγόνη του Σοφοκλή μιλά γι’ αυτό τον τύπο του ανθρώπου και τον καταδικάζει σε απομόνωση λέγοντας: «Κι ενώ έχει μιαν ανέλπιστη σοφία να μηχανεύεται τα πάντα, πέφτει πότε στο κακό και πότε στο καλό . Κι όταν σέβεται τους νόμους της πατρίδας του και το ένορκο το δίκιο των θεών, τότε την πόλη του δοξάζει* την καταστρέφει, όμως, όποιος το κακό διαλέγει από το θράσος του. Ας μη μου δώσει ο θεός ποτέ να είμαι συγκάτοικος κι ούτε την ίδια γνώμη να έχω μ’ αυτόν που τέτοια κάνει» (στ. 365-375).  

Ο Πούτιν λειτούργησε σαν αληθινός τύραννος. Δεν έχει σημασία πως αυτός έχει εκλεγεί από τον ρωσικό λαό. Οι χειρότερες τυραννίες είναι αυτές που λειτουργούν κάτω από το πρόσχημα του νόμου! Στο δράμα υπάρχει και η λεγόμενη «περιπέτεια», το αντίθετο του προσδοκώμενου αποτέλεσμα, «η εις το εναντίον των πραττομένων μεταβολή», όπως λέει ο Αριστοτέλης. Ο Πούτιν πίστεψε κάποια πράγματα, αλλά στο τέλος διαψεύστηκε. Πέτυχε το αντίθετο. Πίστεψε ότι οι Ουκρανοί θα τον δεχτούν ως απελευθερωτή και Μεσσία και ότι δεν θα προβάλουν καμιά αντίσταση, αυτοί όμως προέβαλαν και προβάλλουν ηρωική αντίσταση. Πίστεψε ακόμη, πως η κατάκτηση της Ουκρανίας θα είναι «περίπατος» για τις δεκαπλάσιες δυνάμεις που διέθεσε, αλλά και εδώ οι ελπίδες του αποδείχτηκαν «φρούδες». Πέρασαν δέκα τρεις μέρες και οι επιτυχίες των Ρώσων στα μέτωπα αμφισβητούνται από όλους. Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν είναι πια ορατές. Πίστεψε πως θα διαιρέσει την Ευρώπη και θα διαλύσει το ΝΑΤΟ, αλλά και εδώ πέτυχε ακριβώς το αντίθετο. Πέτυχε το ακατόρθωτο: να ξυπνήσει την Ευρώπη, να την κάνει να δει από πού έρχεται ο κίνδυνος, να την κινητοποιήσει και να την αναγκάσει να λάβει πρωτοφανή μέτρα που πλήττουν οικονομικά τον ρωσικό λαό και τον στρέφουν εναντίον του. Πίστεψε πως θα δημιουργήσει προβλήματα στο ΝΑΤΟ που θεωρούνταν «κλινικά νεκρό», όπως έλεγαν πολλοί, και πέτυχε να το ενώσει και να το ισχυροποιήσει. Με την απόφασή που πήρε ο Πούτιν «ερήμην» του ρωσικού λαού κατόρθωσε να στρέψει εναντίον του ολόκληρη την ανθρωπότητα, ακόμη και φιλικά διακείμενες χώρες, όπως η Γερμανία, και ουδέτερες, όπως η Σουηδία και η Φιλανδία. Γενικά, με την παρανοϊκή του απόφαση ο Πούτιν, αυτός ο Ορθόδοξος Χριστιανός (!), κατάφερε με την απόφασή του να μετατρέψει το «φονιάδες των λαών Αμερικάνοι» σε «φονιάδες των λαών Ρώσοι»! Το συμπέρασμα είναι πως και αν ο Πούτιν κερδίσει τον πόλεμο, αυτός θα έχει πετύχει μια «Πύρρεια νίκη» και θα καταδικαστεί σαν πολεμοχαρής στη συνείδηση της Ιστορίας.  

Ο Χορός στον Οιδίποδα Τύραννο λέγει πως «Η αυθάδεια τον τύραννο γεννά* η αυθάδεια , αν μάταια παραφουσκώσει με πολλά που άκαιρα είναι και επιζήμια, κι ανέβει σε πανύψηλες στέγες, πάλι πέφτει στον μοιραίο τον γκρεμό απ’ όπου πόδι χρήσιμο πια δεν βγάζει». (στ. 872- 878). Όλοι ελπίζουν πως ο Πούτιν, όπως συμβαίνει με όλους εκείνους τους ηγέτες που φερόμενοι σαν τους πολίτες που αδιαφορώντας για το διεθνές δίκαιο επιλέγουν «το δίκαιο του ισχυρού» και προσπαθούν να λύσουν τα προβλήματά τους με τους άλλους με «αυτοδικία», θα λάβει την τιμωρία που αξίζει *πως θα πνιγεί μέσα στα δάκρυα των αθώων παιδιών που σκοτώνει ή στέλνει στην εξορία και μέσα στο αίμα αυτών που θυσιάζονται για τη σωτηρία της πατρίδας τους. Έτσι μόνο μπορει να επέλθει η κάθαρση. Όλες οι τραγωδίες τελειώνουν με το «το πάθος μάθος». Τα παθήματα γίνονται μαθήματα. Μόνο που αυτό δεν σωφρονίζει τους ανθρώπους. Η ζωή και η Ιστορία δείχνει πως οι δυο παγκόσμιοι πόλεμοι που προηγήθηκαν δεν δίδαξαν αυτούς που «πολέμου επιζημίου και οκρυόεντος έρανται». 

Ένα είναι βέβαιο, πως, αν τα χρήματα που έχουν δαπανηθεί και θα δαπανηθούν στη συνέχεια στον πόλεμο αυτό διανέμονταν σε όλους αυτούς που θέλει να «σώσει» ο Πούτιν, αυτοί θα ζούσαν σαν βασιλιάδες και θα τον ευγνωμονούσαν. Τώρα……..