Ταραγμένος, τους ακούω στην τηλεόραση. Πολλούς και πολλές, να αναμοχλεύουν με περίσσια αδυναμία, που ενίοτε αγγίζει τη νοητική «μπίχλα», το τέλος της εποχής της μεταπολεμικής βεβαιότητας μετά το βρετανικό δημοψήφισμα.

Το Βrexit ίσως να αποδειχθεί το σημείο τομής και αναστροφής στη δύσκολη μεταπολεμική ακολουθία της φιλειρηνικής ολοκλήρωσης μέσω της οικονομικής ενοποίησης και πολιτικής σύγκλισης στο αξεπέραστο πρότυπο της Δυτικής Δημοκρατίας.

Τουλάχιστον, καθαρίζει το νέφος που επικάλυπτε τις ανομολόγητες, συχνά, προθέσεις και επιλογές, σκέφτηκα κατ’ αρχάς. Κασιδιάρης, Μπαλτάκος, Μαριάς, Μητρόπουλος, Αλαβάνος, η ΛΑΕ, εφημερίδες όπως η «Δημοκρατία» και η «Εστία», να λένε σε όλους τους τόνους και τις εκδοχές «Είμαστε όλοι Άγγλοι», συντάσσοντας εκ των πραγμάτων το υπόρρητο, ένθεν κακείθεν, αντισυστημικό μέτωπο, που εκδηλώνεται ως αντι-ευρωπαϊκό μωσαϊκό.

Στην πράξη δεν είναι παρά η εκδήλωση των πλέον εσωστρεφών ενορμήσεων μας, που εκλογικεύονται μέσω εθνικών και ταξικών μύθων, ψευδαισθήσεων μοναδικότητας και προσόντων, απενοχοποιημένης άγνοιας και άμετρης αλαζονείας.

Κι ύστερα, ακούγοντας το διάγγελμα του Τσίπρα και τις δηλώσεις των ηγετών των φιλ-ευρωπαϊκών δυνάμεων, η ταραχή μου πολλαπλασιάστηκε. Το διάγγελμα του πρωθυπουργού είχε δύο γνωρίσματα: εξόφθαλμα λάθη και έναν κρυφό ευρω-σκεπτικισμό κάτω από μια φιλ-ευρωπαϊκή αερολογία: «κουλτούρα διαλόγου», «αλλαγή πολιτικής», «ένας άλλος Κόσμος είναι εφικτός» και λοιπά απολύτως αδιάφορα κι ανούσια.

Κατά δυσοίωνο τρόπο, οι ηγέτες της δημοκρατικής Αντιπολίτευσης ήσαν κι αυτοί «λίγοι», άνευροι, σαν εξαρθρωμένοι ενώπιον των μακροπρόθεσμων συνεπειών μιας διαδικασίας ανατίναξης του παγκόσμιου status quo. Κυρίως, μπροστά στην αποκάλυψη ότι Ηγεσία δε σημαίνει να κυβερνάς με το μάτι στις δημοσκοπήσεις, ώστε να κατευθύνεσαι αντί να κατευθύνεις!

Πολύ δε περισσότερο, όταν επιχειρείς να λύσεις ελάσσονα ζητήματα εσωκομματικών ισορροπιών θέτοντας δημοψηφισματικού τύπου ερωτήματα υπό διχαστικό κλίμα: το έπαθε ο Τσίπρας, το έπαθε ο Κάμερον... ας ελπίσουμε ότι οι «πλαστικοί» πρωθυπουργοί εξαντλήθηκαν.

Μεγαλώσαμε με τα παραμύθια της γιαγιάς. Η παραμυθία μετέφερε από τα βάθη του χρόνου αποστάγματα λαϊκής σοφίας, εμπειριών και αξιών. Με την ωρίμανση μας όμως ως έφηβοι, τα παραμύθια γίνονταν αυτό που είναι: τρυφερές μεν αναμνήσεις, αλλά απλώς παραμύθια, δηλαδή φαντασιακές και εξωπραγματικές κατασκευές.

Το χειρότερο που μπορεί να μας συμβεί ως μεγάλοι είναι να πιστεύουμε σε «παραμύθια» αυτόκλητων κατασκευαστών του φανταστικού. Κάθε ανάλυση που θα εκκινά από σφάλμα, είναι προοπτικά επικίνδυνη, ενόψει του μεγέθους και της διάρκειας του βρετανικού -και ελληνικού- σοκ.

Για παράδειγμα, η αριστερή άποψη ότι η «νεο-φιλελεύθερη λιτότητα» απέστρεψε τους Βρετανούς από την Ευρώπη που την εφαρμόζει, είναι λάθος εκκίνηση ερμηνείας: καθότι είναι ιστορικό γεγονός ότι η «νεο-φιλελεύθερη λιτότητα» εισήχθη στην Ευρώπη από τη Βρετανία κι όχι το αντίστροφο.

Όχι επί Θάτσερ που την υιοθέτησε σε εθνικό επίπεδο, αλλά επί των ημερών του Εργατικού Τ. Μπλαίρ και του Σοσιαλδημοκράτη Γκ. Σρέντερ· σ’ αμφότερα τα Κράτη αυτά, η οικονομική άνθηση μέσω του χρηματο-πιστωτικού καπιταλισμού και της ταχείας βιομηχανικής μετάλλαξης, απέφερε διαδοχικές και μακρόχρονες εκλογικές επικυρώσεις και υπεροχή του μοντέλου αυτού!

Όπως είναι ιστορικό γεγονός ότι η μεταπολεμική ανάδυση της δημαγωγικής άποψης ότι οι «ξένοι εργάτες» παίρνουν τις δουλειές των «ντόπιων» δεν προέρχεται από κάποιο «δεξιό» πολιτικό σχηματισμό, αλλά από το Ζωρζ Μαρσαί, τον τότε ΓΓ του ΚΚΓ στις βουλευτικές εκλογές του 1978. Η απενοχοποίηση τού κατά βάση ρατσιστικού αυτού επιχειρήματος, αφενός επέτρεψε την ανάδυση του Εθνικού Μετώπου του Λεπέν κι αφετέρου την καταβαράθρωση, τοπικά και εθνικά, του ΚΚΓ.

Αντίστοιχα, η φιλελεύθερη άποψη εκκινά από μια σαθρή, για τις ημέρες μας, παραδοχή: δέχεται ότι ο πολιτικός πραγματισμός, στον οποίο στηρίζεται η διαδικασία και προοπτική της ευρωπαϊκής ενοποίησης, θα κατισχύει αυτονοήτως ως αποτέλεσμα του Ορθού Λόγου, του κορυφαίου δηλαδή γνωρίσματος του δυτικού πολιτισμού.

Επικρατεί η εντύπωση ότι όταν συγκρούονται, ελεύθερα στις δημοκρατίες μας, επιχειρήματα, δεδομένα και συγκροτημένες νουνεχείς απόψεις, η «Αλήθεια» θα υπερισχύει. Ο Μητσοτάκης, π.χ., μετέφερε σε ευρωπαϊκό επίπεδο την άποψη που έχει για τη «Συμφωνία Αλήθειας» που προτείνει στην Ελλάδα.

Το Brexit γεννά σοβαρά ερωτηματικά: όλα τα Αληθή στοιχεία πραγματισμού ήταν υπέρ της παραμονής· υπερίσχυσε η παράλογη έξοδος!

Στην ιστορία της ανθρωπότητας, το κέντρο βάρους της οικονομικής και πολιτικής ισχύος μετατοπίζεται συστηματικά προς τα Δυτικά: Μεσοποταμία, Αθήνα, Ρώμη, Κεντρικά Βασίλεια, Αμβέρσα και Άμστερνταμ, Λονδίνο, Νέα Υόρκη, Καλιφόρνια και τώρα Κίνα και ΝΑ Ασία.

Ιστορικά βραδείες μετατοπίσεις, παράλληλες με την επιστήμη και την τεχνολογική πρόοδο που επηρεάζουν την καθημερινότητα και το επίπεδο ζωής, μέσα από κρίσεις, συγκρούσεις και παρακμή, που ολοένα και επιταχύνονται, τόσο που να γίνονται πλέον ορατές, να βιώνονται στο μέσο διάστημα ζωής του πληθυσμού.

Αυτό που χρειαζόταν 10 γενιές στο παρελθόν να επισυμβεί, τώρα συμβαίνει σε λιγότερο από 10 χρόνια, ίσως ημέρες, ακόμα και λεπτά! Αβεβαιότητα και ανασφάλεια!

Πολλοί βιάστηκαν να δουν στο αποτέλεσμα του ελληνικού και βρετανικού δημοψηφίσματος, τη γενικευμένη απόρριψη της Ευρώπης ως φορέα ασφάλειας, κοινωνικής και πολιτικής. Λάθος μέγα: στην Ελλάδα, οι νέοι ψήφισαν «κατά» μαζικά, στη Βρετανία, «υπέρ» μαζικά.

Κι οι ηλικιωμένοι, αντίστροφα. Και στις δύο περιπτώσεις, οι προοπτικές ολοκλήρωσης της διασυνδεδεμένης οικονομίας αποτελούσαν κριτήριο ασφάλειας και προοπτικής για όσους τις προέτασσαν ως επιλογή. Μόνο που η Ελλάδα δεν είναι Βρετανία, όσον αφορά στη δομή της οικονομίας, την Παιδεία, τη δημογραφική διαστρωμάτωση, την αίσθηση ισχύος και την ικανότητα προσαρμογής.

Και στις δύο περιπτώσεις, όμως, θριάμβευσε ο λαϊκισμός, δηλαδή η θωπεία της ανασφάλειας: αριστερός εδώ, δεξιός εκεί, με ελάχιστο κοινό παρονομαστή, τον εθνικισμό και τον απομονωτισμό!

Κι ύστερα, θυμήθηκα το Σεφερικό ρητό από τους «Αργοναύτες»: «... τον ξένο και τον εχθρό τον είδαμε στον καθρέφτη...» («Αργοναύτες», Μυθιστόρημα, Ίκαρος 1989). Αυτοί είμαστε, αυτούς έχουμε. Με ποιόν να πρωτοθυμώσεις, ποιον να απορρίψεις πρώτα;

Το, κατ’ εμέ, χειρότερο είναι ότι μυαλό δε βάζουμε, ούτε οι «ηγέτες», ούτε το «πόπολο». Είναι άραγε εικόνα αυτή του πρωθυπουργού που ως «έκπληκτος τουρίστας» ανακάλυψε τη δύναμη της τεχνολογίας στην Κίνα (!), την ώρα που έστελνε το φαιδρό μήνυμα για την «επέτειο» του δημοψηφίσματος;

Την ίδια ώρα που αποκαλύπτεται διεθνώς το «πραξικόπημα» που σχεδίαζαν στο Μαξίμου και το οποίο τώρα βδελύσσονται; Αλλά που τα απόνερα του, είναι απολύτως εμφανή και ενεργά;

Ένα το συμπέρασμα: ο yesman της Μέρκελ θα κυριαρχεί όσο η φιλευρωπαϊκή Αντιπολίτευση δεν αποφασίζει να τελειώσει μ’ αυτήν την κωμωδία! Δεν είναι η ώρα των κομμάτων, αλλά των θεμελιωδών επιλογών και Αρχών.

Ειδάλλως, κάποτε θα ζητηθεί από την Ιστορία να εξηγηθεί γιατί η κατάρρευση του ενός δεν οδηγεί στην ολοκληρωτική επικράτηση του άλλου! Μα, επειδή έχουμε έλλειμμα βαρειάς Ηγεσίας, θα έλεγα!