Ως επιστήμων γνωρίζω ότι το πείραμα είναι η θεμελιώδης διαδικασία αναζήτησης της αλήθειας, όσον κι αν εγγενώς περιέχει βαθμούς αβεβαιότητας. Χωρίς το πείραμα και την αβεβαιότητα, δε θα υπήρχε άλλωστε και πρόοδος: μέσω της κατάρριψης της κατεστημένης γνώσης προχωρά ο Κόσμος προς τη συνεχή νεωτερικότητα... Το πείραμα στην επιστήμη απαιτεί αυστηρότατες υποθέσεις, σχεδιασμό και εκτέλεση. Υπάρχουν όμως κι εκδοχές «πειραματισμού» όπου μια υπόθεση εργασίας αντιμετωπίζεται με νοητικά σενάρια και αντικρουόμενες παραλλαγές ερμηνείας μιας πραγματικότητας. Μπορεί να μην έχει το ειδικό βάρος του καθαυτό πειράματος, βοηθά όμως πολύ στην κατανόηση του Κόσμου.

Είπα κι εγώ να εκθέσω ενώπιον σας ένα τέτοιο νοητικό πείραμα. Το σκέφτηκα μετά την πρόσφατη συζήτηση στη Βουλή των Ελλήνων περί της τρέχουσας διαπραγμάτευσης. Θεώρησα, αρχικά, ότι η πρωτοβουλία του κ. Τσίπρα ήταν αξιέπαινη! Αρμόζουσα σε ήθη και διαδικασίες μιας σύγχρονης δημοκρατίας, που παλεύει για την αναβάθμιση Λόγου και Θεσμών και απομάκρυνση από το γραφειοκρατικό μοντέλο διακυβέρνησης «να περάσουμε κι αυτό το θέμα από τη Βουλή», ώστε να τηρούμε απλώς τις επιφάσεις δημοκρατικότητας.

Εκ των υστέρων, συγχύστηκα για το χρόνο που έχασα, μια Δευτέρα βράδυ, με τα καμώματα Όλων Τους. Κι ο χρόνος μου είναι πολύτιμος, μιας και περνά με μεγάλη ταχύτητα, για να σπαταλιέται έναντι Όσων δε με σέβονται ως πολίτη. Τι κατάλαβα, μετά από τόσες χαμένες ώρες «θεάματος»; Ο κ. Πρωθυπουργός θέλησε να επιτύχει μια ρευστή συγκατάθεση «ομοψυχίας» ή «συναίνεσης» μέσω μιας θνητής κι ασαφούς φλυαρίας.

Οι κ.κ. Αρχηγοί της Αντιπολίτευσης θέλησαν να την προσφέρουν, πράττοντας αναλόγως. Έχουμε μάθει ως πολίτες ότι η σκηνοθεσία του εγχειρήματος απαιτούσε αψιμαχίες και κορώνες, προς εσωτερική χρήση έναντι του οπαδικού ελλαδικού ακροατηρίου το οποίο εντέλει δε σέβονται αυθεντικά. Μέχρις ότου παρενέβη η κα Πρόεδρος της Βουλής να τα κάνει νεο-ελληνική μαντάρα, κατ’ έθιμον πλέον! Είναι τραγικό όμως να διακυβεύονται τα μείζονα πάντα, έστω και τα ασαφή, για έναν «Κατρούγκαλο»!

Το «πείραμα» μου είναι το ακόλουθο: να θέσω υπό την κρίση του αναγνώστη διαφορετικές αναγνώσεις ή ορισμούς των «λέξεων» που κυριαρχούν στην καθημερινότητα της νέας πολιτικής περιόδου και ρητορικής. Δηλαδή του παιγνίου επί του ορισμού των εννοιών και της πίστης στη δύναμη του σχετικισμού επί του συγκεκριμένου. Ξέρετε: Τρόικα/Θεσμοί, Μνημόνιο/Συμβόλαιο, Ελεγκτές/Τεχνικά Κλιμάκια, Αξιολόγηση/Brussels Group, κοκ. Επειδή επί όλων αυτών μπορεί να υπάρχει στρέβλωση εκ των πολιτικών προτιμήσεων καθενός, σκέφτηκα να θέσω υπό ερμηνεία «ιδιότητες» που συγκροτούν το σύμπαν της τρέχουσας έννοιας «αξιοπρέπεια» που τόσο συνεπαίρνει τον ελληνικό λαό αυτές τις ημέρες. Προς αποφυγή κάθε προσωπικής παρέκκλισης ανηύρα ορισμούς τυπικούς, μέσα στη γενική λεξικογραφία: τύπου Μπαμπινιώτη από τη μια· ή διαφόρων Κυνικών -κυρίως Αγγλοσαξόνων- από την άλλη (π.χ. Bierce, Twain, Shaw, κ.λπ.).

Η πρώτη ιδιότητα που υποφώσκει στον τρέχοντα Λόγο είναι η ανδρεία, σύμφυτη ιδιότητα της ελληνικότητας -ή του «ελληναρισμού» μάλλον. Εξεπλάγην όταν διαπίστωσα στη βιβλιογραφία ότι η έννοια αυτή είχε «12» ορισμούς κατά το Σπεύσιππο: κλιμακούμενους από την «κατάσταση της ψυχής, αδιατάρακτης από το φόβο» έως την «τάση να εμμένει κανείς στην τήρηση των Νόμων». Κατά την κυνική εκδοχή, είναι «στρατιωτικού τύπου μείγμα ματαιοδοξίας, αισθήματος καθήκοντος και της ελπίδας του τζογαδόρου»! Δίλημμα έναντι της υπουργικής υπερπαραγωγής της 25ης Μαρτίου!

Η δεύτερη είναι η αποφασιστικότητα: πλείστοι όσοι ορισμοί είναι ταυτολογικοί: π.χ. η ιδιότητα του «να μπορεί κανείς να παίρνει γρήγορα αποφάσεις και να τις πραγματοποιεί». Άλλοι ορίζονται κατ' αντίθεση της αναποφασιστικότητας. Ο κυνικός ορισμός είναι «το κύριο συστατικό της επιτυχίας...[καθότι] αυτός που στέκει αναποφάσιστος δεν έχει τόσες πολλές πιθανότητες να ξεστρατίσει από το στόχο του σε σύγκριση με αυτόν που τραβά μπροστά». Άλλο ζόρι, πολιτικώς εννοιολογικό εδώ!

Μια τρίτη ιδιότητα είναι η ασάφεια. Και εδώ ο τυπικός ορισμός έχει τα κουσούρια που είδαμε προηγουμένως, δηλαδή ταυτολογία και ορισμός κατ' αντίθεση: έλλειψη σαφήνειας στον λόγο, στη διατύπωση. Σε ακριβέστερη διατύπωση, μπορεί να ορισθεί ως ιδιότητα πράγματος ή κατάστασης που δεν είναι ευνόητη εξ αιτίας της φύσης του ή του τρόπου που είναι διατυπωμένο. Κατά την κυνική εκδοχή, υποδηλώνει το επίρρημα «ενδεχομένως ή πιθανώς». Εικάζω ότι η ασάφεια που συνδυάζεται με τη δημιουργικότητα οδηγείσε σκληρή διαπραγμάτευση και έντιμους συμβιβασμούς.

Τρομερή ιδιότητα είναι η ακόλουθη: πατριωτισμός, δηλαδή το γνώρισμα του πατριώτη. Δύσκολη έννοια καθότι συνήθως συγχέεται με τον εθνικισμό -φτού κακά στις ημέρες μας! Ο πατριωτισμός, ορίζεται ως η αγάπη για την πατρίδα η οποία αναπτύσσεται χωρίς καμία διάθεση υποτίμησης ή περιφρόνησης άλλου έθνους, σε αντίθεση με τον εθνικισμό, ο οποίος δομείται στη βάση της θεώρησης «ανώτερο/κατώτερο έθνος», που προφανέστατα ... δεν ισχύει στον κυρίαρχο τρέχοντα Λόγο περί "περιούσιου Λαού», «κέντρου του Κόσμου» ή έστω «ομφαλού της Γης»! Η κυνική θεώρηση προτάσσει ότι είναι ένα «εύφλεκτο παραλήρημα έτοιμο να αναφτεί από οποιονδήποτε φιλοδοξεί να φωτίσει με αυτό το όνομα Του». Μάλλον δε αφορά κανέναν στην Ελλάδα του σήμερα. Ή μήπως κάνω λάθος;

Και μιας και είμαστε σε πόλεμο, κατά πλείονες του ενός Υπουργού, όλοι γνωρίζουμε το τί εστί η κατάσταση αυτή, σε «αίμα, ιδρώτα και θυσίες» κατά τον Τσώρτσιλ. Οι Κυνικοί λένε κάτι άλλο όμως: «πόλεμος είναι παραπροϊόν των τεχνών της ειρήνης· η πιο απειλητική κατάσταση σε καιρό διεθνούς ειρήνης»!

Έναντι αυτών των νοητικών διχοτομιών, που ίσως είναι θέμα γούστου, ίσως όμως να είναι και θέμα ουσίας, αξιολογείται το πολιτικό γίγνεσθαι της χώρας επί μήνες τώρα. Μπορώ να φαντασθώ αρκετές περιπτώσεις εκπροσώπων του τρέχοντος Κυβερνητικού σχήματος στους οποίους συνταιριάζει, εκ της συμπεριφοράς, του Λόγου και των πράξεων τους, ο πλήρης συνδυασμός των παραπάνω παραδειγματικών ιδιοτήτων: π.χ. ο ΑΝΕΞ.ΕΛ. κ. Καμμένος ή η μάλλον αυτονομηθείσα κα Πρόεδρος της Βουλής. Ας αφήσουμε τους νεοφυείς μετέχοντες τηλεοπτικών συζητήσεων, καθότι ούτε ο κ. Λαζόπουλος έχει τα εκφραστικά μέσα να σατιρίσει. Αν λάβουμε κατά μόνας τα ανωτέρω, πού θα καταλήξουμε ως προς τη γεωγραφικώς προσδιοριζόμενη αποφασιστικότητα του κου Δραγασάκη; Πού θα καταλήξουμε ως προς την ανδρεία του έγκριτου νομικού του Πανούση; Πού θα καταλήξουμε ως προς τις πολεμικές ιαχές του κ. Βούτση; Για την ιδεολογία της ασάφειας του κ. Βαρουφάκη, το θέμα έχει ημερομηνία λήξεως, ως γνωστόν!

Τα λοιπά εντάσσονται στον ορισμό του πολιτικού «Εγώ», οριζοντίως και καθέτως: είναι δηλαδή εκδοχές αντωνυμιών, δεσποτικών, ανάρμοστων και τυραννικών. Με ένα πρόβλημα: κάθε μια τους είναι και όλες οι άλλες ταυτόχρονα!

Κάθε πείραμα έχει ουσία και ισχύ ανάλογα με τις παραδοχές και τις προσομοιώσεις της πραγματικότητας που επιχειρεί. Πόσο λάθος κάνω, με όσα έγραψα; Εύχομαι τεράστιο. Μέχρις αποδείξεως του εναντίου, όπως σε κάθε πείραμα, ο κ. Τσίπρας ως καθ’ ύλην αρμόδιος έχει σοβαρό πρόβλημα... Κι από τις επιλογές του, θα κριθεί από την Ιστορία!