Θεωρώ ότι εύκολα μπορούμε να συμφωνήσουμε σε ένα χιλιο-ειπωμένο και αυταρέσκως και ευρέως αποδεκτό αφορισμό: «οι λέξεις έχουν χάσει το νόημά τους».

Κάπου μέσα στο νοητικό χυλό, μεταξύ τού «Δημοκρατία έχουμε, ό,τι θέλουμε λέμε...» και του «ποιητική αδεία...», οι λέξεις, η Γλώσσα και κατ’ επέκταση η Παιδεία και ο πολιτισμός χάσκουν ως τα μείζονα κενά που γέννησαν κατ’ αρχήν την Κρίση μας -και που παρεμποδίζουν την έξοδο από αυτή.

Στο προηγούμενο άρθρο είχα παρατηρήσει ότι: «... όταν ως χρήστης της νεο-ελληνικής δεν μπορείς να ξεχωρίσεις τη διαφορά μεταξύ της ζωο-φιλίας και φιλο-ζωίας, όλα γίνονται πολύ εύκολα!...». Το προφανές του παραδείγματος απεδείχθη όχι και τόσο προφανές, αν κρίνω από ηλεκτρονικά -και ανώνυμα, βεβαίως- σχόλια.

Σε μερικά μυαλά είναι όντως δύσκολο να γίνει αντιληπτό ότι ο φιλόζωος αγαπά και προστατεύει τα ζώα, ενώ ο ζωόφιλος ασελγεί επ’ αυτών.

Η ταπεινή αυτή διαπίστωση, για πολλοστή φορά, με οδηγεί στην υιοθέτηση της συμβουλής του αποβιώσαντος φίλου μου Λεωνίδα Λουλούδη: «να γράφεις αλλά να μη διαβάζεις ποτέ τα σχόλια στο διαδίκτυο, εάν θέλεις να διατηρήσεις την εμπιστοσύνη σου στο ανθρώπινο είδος...».

Ο λόγος στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι πλέον ένα συστατικό μέρος του δημόσιου λόγου, της δημόσιας σφαίρας, όπου λόγω του μηχανισμού λειτουργίας τους, οι λέξεις ή μάλλον η σύνθεση των εννοιών που αυτές φέρουν έχουν κατ’ εξοχήν χάσει το νόημά τους.
Αν το νοητικό μπέρδεμα μεταξύ ζωόφιλου και φιλόζωου είναι ανεκδοτολογικού επιπέδου πρόβλημα ενός αγράμματου, το μπέρδεμα σε πιο σύνθετες λεκτικές κατασκευές επηρεάζει στρατηγικές, οικονομικές και πολιτικές επιλογές. Δείτε: Κράτος Δικαίου και... δίκαιο Κράτος.

Εκπλήσσει, πράγματι, η ελευθεριότητα στη χρήση των δύο σύνθετων εννοιών ως ταυτόσημων.
Το «Κράτος Δικαίου» είναι θεσμική κατασκευή των δυτικών δημοκρατιών: περιλαμβάνει ένα πλέγμα αρχών και νόμων που διέπουν και ελέγχουν κυρίως, τις σχέσεις Διοίκησης και Πολίτη, προστατεύοντας δικαιώματα και διαδικασίες στο σύνολο των εκφάνσεων της ατομικής και δημόσιας πράξης και συναλλαγής.

Είναι, στην ουσία, η σύγχρονη θεσμική κωδικοποίηση της πολιτικής Δημοκρατίας. Το «δίκαιο Κράτος» είναι ηθική αξιολόγηση, ατομική ή συλλογική, της συμπεριφοράς της Διοίκησης και της Δικαιοσύνης έναντι του Πολίτη.

Η απλή εναλλαγή της θέσης των λέξεων ορίζει διαφορετικούς κόσμους νοήματος. Η επιλογή της ταυτοσημίας τους, ιδίως όταν γίνεται από την κάστα των πολιτικών, είναι απλώς απάτη!

Και η αποδοχή της από τον πολίτη είναι απόδειξη συλλογικών εμπεδωμένων ελαττωμάτων.
Η περιβόητη σύγκρουση Δούρου/Ντινόπουλου και Μητσοτάκη περί τον έλεγχο των πιστοποιητικών μονιμοποίησης στο Δημόσιο, για να χρησιμοποιήσουμε το πλέον γνωστό και επίκαιρο θέμα των ημερών, είναι αποκαλυπτικό παράδειγμα της έκπτωσης των λέξεων.

Καθότι, ενώ τυπικά αναφέρονται στο ίδιο πράγμα, υπονοούν οι ερίζοντες απολύτως διαφορετικά πράγματα: ενώ, υποτίθεται, ότι το ζήτημα είναι η νομιμότητα, οι μεν εννοούν μια δυσκοίλια και καχεκτική εφαρμογή της, οι δε προωθούν μιαν ανοχή στην ανομία. Και «σφάζονται» πομπωδώς στα κανάλια και δίδονται μάχες «επικές» στα συλλογικά όργανα διοίκησης, μπροστά στο «πόπολο» που δε θέλει να καταλάβει τη διαφορά.

Ο χώρος της Παιδείας είναι κατ’ εξοχήν πεδίο όπου η κατάπτωση των λέξεων/εννοιών γεννά τέρατα: το Κράτος Δικαίου συντηρεί το σύστημα των «εισαγωγικών» στα ΑΕΙ, το δίκαιο Κράτος το ανατρέπει, με τροπολογίες επί των τροπολογιών. Είμαι φανατικός αντίπαλος του συστήματος των εισαγωγικών, για λόγους που δεν είναι της στιγμής να αναφερθούν. Ας δεχθούμε, όμως, για την οικονομία της συζήτησης, ότι ορθώς γίνονται.

Τι νόημα έχει να διαγωνίζονται οι νέοι μας -υπό σκληρή πίεση και τεράστιες θυσίες, οικονομικές και χρόνου- υπακούοντας αρχές «Κράτους Δικαίου», ώστε στη συνέχεια με αποφάσεις ενός... «δικαίου Κράτους» να γίνεται το «έλα να δεις» με τις μετεγγραφές κοινωνικής ευαισθησίας!
Η θέση των λέξεων, αυτό το ταπεινό γνώρισμα του συντακτικού της γλώσσας, εξηγεί γιατί κανείς/-μία δε θα σπουδάσει εν τέλει: ούτε στα Τμήματα υποδοχής του τσουνάμι των μετακινούμενων, ούτε στα Τμήματα αποχώρησης των «μεταναστών».

Κατά τα άλλα, η Παιδεία είναι Εθνικός Στόχος, τρομάρα μου! Μια απλή εναλλαγή των λέξεων δημιουργεί τραγικές καταστάσεις, με τελικά θύματα τους νέους, που πρέπει να μάθουν πώς η επιλογή είναι το έσχατο δικαίωμά τους, πώς υπηρετείται και πώς έχει κόστος, όπως άλλωστε η ίδια η ζωή. Όποιοι, όσοι, το παρακάμπτουν είναι υπεύθυνοι για τα μελλούμενα ατομικά και συλλογικά δράματα!

Ίσως γι’ αυτό, ο Θουκυδίδης διδάσκεται, όταν/εάν διδάσκεται από «μετάφραση»... για να χαθεί το βασικό γνώρισμα της Γλώσσας του: η γεωμετρία των νοημάτων, δηλαδή η θέση των λέξεων!