Πιθανόν οι προσεκτικοί αναγνώστες της στήλης να παρατήρησαν ότι πέρασε ένας μήνας χωρίς να δημοσιευτεί κείμενό μου. Η αλήθεια είναι ότι η αγαπητή Μαριάνθη, μου το θύμισε στην ώρα της, αλλά εγώ βρισκόμουν από την 1η Ιουλίου στο νησί μας και αυτό ήταν, φαίνεται, αρκετό για να ξεμυαλιστώ και να λησμονήσω τις υποχρεώσεις μου. Ωστόσο, παράλληλα, και αναζητώντας τη σύνδεση με τα προηγούμενα, όπως έλεγα στα παλαιά περιοδικά, μου δόθηκε η ευκαιρία να κάνω μια διαπίστωση που μπορεί να έχει κάποια σημασία.

Με άλλα λόγια, παρατήρησα ότι με την προηγούμενη συνεργασία μου στο Εμπρός, ολοκληρώθηκε ο αριθμός των εκατό (100) επιφυλλίδων λεσβιακής ιστορίας. Με άλλα λόγια και δεδομένου ότι η στήλη αυτή είναι δεκαπενθήμερη, πέρασαν κιόλας τέσσερα και παραπάνω χρόνια από τότε που αγαπητός μου Μανόλης Μανώλας μού πρότεινε να γράφω στην εφημερίδα αυτή θέματα λεσβιακής ιστορίας.

Να λοιπόν που η στήλη αυτή της λεσβιακής ιστορίας απέκτησε τη δική της ιστορική προοπτική στον χρόνο, απέκτησε δηλαδή τη δική της ιστορία… και αυτό, κατά τη γνώμη μου, είναι κάτι αξιοπρόσεκτο και προξενεί κάποιες σκέψεις που θα προσπαθήσω να σας τις εκθέσω, γιορτάζοντας, τρόπον τινά, τη συμπλήρωση των 100 επιφυλλίδων.

Αρχικά πρέπει να τονίσω την απόλυτη ελευθερία την οποία αισθάνομαι γράφοντας στο Εμπρός, δεδομένου ότι εκ μέρους της εφημερίδας, ποτέ, μα ποτέ, δεν μου έγινε η παραμικρή υπόδειξη, παρατήρηση ή οτιδήποτε άλλο. Και το γεγονός αυτό, νομίζω ότι πρέπει να το επισημάνω, για να τονίσω και να επαινέσω τη διεύθυνση του Εμπρός.

Η δεύτερη παρατήρηση φυσικά δεν μπορεί να μην έχει σχέση με το αντικείμενο της στήλης αυτής, το περιεχόμενο των επιφυλλίδων, δηλαδή, στη διαδρομή της τετραετίας αυτής.

Εξαρχής, όπως θα θυμούνται οι αναγνώστες, ορίστηκε ως θεματικό αντικείμενο της στήλης η νεότερη ιστορία του νησιού μας, την οποία προσδιορίσαμε ότι αρχίζει με την περίοδο των Γατελούζων (1355-1462), συνεχίζεται με την οθωμανική κατάκτηση (1462-1912), ενώ από την ενσωμάτωση του νησιού στο ελληνικό κράτος έως τις μέρες μας, θα μπορούσαμε να μιλάμε για τη σύγχρονη λεσβιακή ιστορία.

Το βάρος της δικής μου παρέμβασης έπεσε κυρίως στην περίοδο των Γατελούζων και της οθωμανοκρατίας για δύο κυρίως λόγους.

Πρώτα - πρώτα επειδή ως ιστορικός την περίοδο αυτή μελετώ και αισθάνομαι ότι τη γνωρίζω με επάρκεια. Ο άλλος λόγος είναι ότι η νεότερη περίοδος της ελληνικής ιστορίας είναι εκείνη που διαμόρφωσε το ιστορικό γίγνεσθαι, του οποίου οι απολήξεις καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό τη φυσιογνωμία που έλαβε το νησί μας και προσδιορίζουν ακόμα και σήμερα την ιστορική φυσιογνωμία του.

Με άλλα λόγια, η εξάρτηση από τους Γατελούζους και κυρίως η παρουσία της Λέσβου επί πέντε περίπου αιώνες ως επαρχία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, το οθωμανικό παρελθόν δηλαδή και η στροφή προς την Ανατολή, είναι πολύ κρίσιμα στοιχεία για τη διαμόρφωση του ιστορικού λεσβιακού παρόντος.

Έτσι προσπάθησα με τη δημοσίευση κάποιων ανέκδοτων στοιχείων και την επαναφορά στο προσκήνιο παλαιών στοιχείων αλλά με μια άλλη ματιά, να δείξω ότι και στα χρόνια των Γατελούζων, πολλώ μάλλον των Οθωμανών Τούρκων η ζωή στο νησί μετά τις πρώτες ανατροπές, πήρε πάλι τον ρυθμό της και μάλιστα με γρήγορους και αποφασιστικούς ρυθμούς, που οδήγησαν στην ανάκαμψη και στην ανάδειξη της Λέσβου σε σημαντικό κέντρο του υπόδουλου ελληνικού στοιχείου.

Ένα ακόμα στοιχείο που προσπάθησα να θίξω είναι ότι η ιστορία ενός χωριού, μιας πόλης, μιας επαρχίας, ενός νησιού εν προκειμένω, δεν είναι ένα αυτόνομο ιστορικό γεγονός. Όλα είναι μέσα σε όλα και η ιστορία ενός τόπου πρέπει πάντα να είναι σε αναφορά με το ευρύτερο ή στενότερο ιστορικό πλαίσιο, μέρος του οποίου και ο συγκεκριμένος τόπος είναι και μέσα στον οποίο εντάσσεται και από τον οποίο προσδιορίζεται. Η Λέσβος ως τμήμα μιας δυτικής κατάκτησης. Η Λέσβος ως μέρος της οθωμανικής κατάκτησης.

Σε αυτό το ιστορικό πνεύμα θα επιχειρήσουμε να πορευτούμε και στο μέλλον με ορόσημο -μεγάλος λόγος- τον αριθμό των 200 επιφυλλίδων.