Το όνομά του έχει συνδεθεί με την επιστήμη της οφθαλμολογίας σε παγκόσμιο επίπεδο και μας κάνει περήφανους ως Έλληνες και πολύ περισσότερο ως Λέσβιους. Ο Ευάγγελος Γραγουδάς, με καταγωγή από τη Βρίσα, καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, αναγορεύεται επίτιμος διδάκτορας του Τμήματος Ιατρικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, την Παρασκευή 27 Νοεμβρίου.

Είναι η μεγάλη μορφή του κλάδου του των τελευταίων 50 ετών και περιλαμβάνεται στους 100 κορυφαίους οφθαλμιάτρους του κόσμου! Τιμήθηκε με την ίδρυση της έδρας «Γραγουδά» από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, ανέδειξε εκατοντάδες μαθητές και βοήθησε αμέτρητους ανθρώπους ανά την υφήλιο.

Όχι τυχαία, έχει χαρακτηριστεί εκτός άλλων «μέντορας και ερευνητής, δεξιοτέχνης της μικροχειρουργικής, ένας ζωντανός θρύλος της επιστήμης του». Και αυτό γιατί με την έρευνά του έχει συμβάλει στην ανάπτυξη νέων μεθόδων και θεραπειών στην οφθαλμολογία.

Μαθητής του Γυμνασίου Πολιχνίτου, ο Ευάγγελος Γραγουδάς κατέκτησε μια θέση στο Βαρβάκειο Γυμνάσιο και στη συνέχεια πέρασε τρίτος στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Όπως ο ίδιος αναφέρει σε σχετικό αφιέρωμα της «Καθημερινής», είχε από μικρός μανία με το διάβασμα. «Τη βιβλιοθήκη του χωριού την είχα διαβάσει όλη!» λέει.

«Οπότε, διαβάζοντας σελίδες δημιουργούνται όνειρα, επιθυμίες για να γνωρίσεις τον κόσμο».
Όσο ήταν φοιτητής, ελλείψει συγγράμματος οφθαλμολογίας, ο ίδιος και ένας φίλος του αποφάσισαν να τυπώσουν ένα μικρό εγχειρίδιο οφθαλμολογίας για τους συμφοιτητές τους. Ανέτρεξαν σε αγγλική βιβλιογραφία και βάσει σημειώσεων έγραψαν το εγχειρίδιο. Το ότι η οφθαλμιατρική συνδύαζε και διάγνωση και χειρουργική ήταν κάτι που τον ενθουσίασε.

Το 1968 έφυγε στην Αμερική. Αριστεύοντας στο Πανεπιστήμιο της Βοστόνης, οδηγήθηκε στη συνέχεια στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ. Ο ίδιος αναφέρει χαρακτηριστικά για την Αμερική: «Όταν πρωτοήρθα στην Αθήνα, μου φάνηκε μεγάλη η πόλη, όταν πήγα στη Βοστόνη και μπήκα στο Χάρβαρντ, ένιωσα ότι ο ορίζοντας της ζωής μου άλλαξε. Η Ιθάκη του Καβάφη… και, όπως εκείνος το λέει, “ο δρόμος να ’ναι μακρινός…”».
Ο Ευάγγελος Γραγουδάς μπορεί να μεγαλουργεί στην Αμερική και να τιμά την Ελλάδα και το νησί μας ειδικότερα, αλλά δεν έχει ξεκόψει από τη γενέτειρά του, αφού πολλές φορές την επισκέπτεται για διακοπές το καλοκαίρι στα Βατερά.

Ο πρώτος!
Ο Ευάγγελος Γραγουδάς ήταν ο πρώτος που εφάρμοσε τη μέθοδο εκπομπής δέσμης πρωτονίων στα μάτια για τη θεραπεία ασθενών που έπασχαν από μελάνωμα και που, πριν από αυτό, έχαναν τα μάτια τους. Άρχισε το πειραματικό στάδιο της θεραπείας με πρωτόνια μόλις ολοκλήρωσε την εκπαίδευσή του στο Χάρβαρντ και το 1975 την εφάρμοσε, με απόλυτη επιτυχία, στον πρώτο ασθενή στον κόσμο. Σήμερα, η μέθοδος εφαρμόζεται σε δέκα κέντρα παγκοσμίως, έχοντας δοκιμαστεί σε πάνω από 12.000 ασθενείς.

Όπως ο ίδιος τονίζει, πριν από τη συγκεκριμένη θεραπεία η αφαίρεση των ματιών σε ασθενείς που έπασχαν από μελάνωμα έφτανε το 90%.

Για πολλά χρόνια ερευνά την οφθαλμολογική νεοαγγείωση της ωχράς κηλίδας (του κεντρικού μέρους του αμφιβληστροειδούς, υπεύθυνου για την όραση που αφορά τις λεπτομέρειες, όπως π.χ. στο διάβασμα). «Το ποσοστό ανθρώπων που αφορά η ωχρά κηλίδα είναι πολύ μεγάλο και κάθε χρόνο αυξάνεται, καθώς η διάρκεια ζωής μεγαλώνει. Είναι πάθηση του αμφιβληστροειδούς, που έχει ως συνέπεια τη σταδιακή απώλεια κεντρικής οράσεως» εξηγεί ο ίδιος στο δημοσίευμα του περιοδικού της «Καθημερινής».

Δεν είναι τυχαίο το ότι θεωρείται αυθεντία στη διάγνωση και τη διαχείριση της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, με τη φωτοδυναμική θεραπεία (PDT), αλλά και την προηγμένη ενδοφθάλμια ένεση αντιαγγειακών ουσιών (αντι-VEGF). Μαζί με τους επιστήμονες Τζόαν Μίλερ του Χάρβαρντ και Άντονι Άνταμς του Πανεπιστημίου του Σικάγο έχουν την πατέντα της μεθόδου, τα πρώτα πειράματα της οποίας εφαρμόστηκαν σε πιθήκους.

«Η έρευνα είναι μια σειρά από αποτυχίες και πότε-πότε γεννάται μια επιτυχία» αναφέρει ο ίδιος στο αφιέρωμα. «Έτσι όμως και κατορθώσεις να δεις κάτι που δοκίμασες πειραματικά να εφαρμόζεται κλινικά στους πρώτους ασθενείς και μετά να επιτυγχάνει σε χιλιάδες ανθρώπους, τότε, πιστέψτε με, δεν υπάρχει μεγαλύτερη ικανοποίηση! Αυτό το αίσθημα δε συγκρίνεται με τίποτε άλλο στον κόσμο».

«Η Ιατρική είναι και τέχνη…»
Σήμερα, ο Ευάγγελος Γραγουδάς είναι καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ της Βοστόνης και διευθυντής του Τμήματος Αμφιβληστροειδούς στο «Massachusetts Eye and Ear Infirmary», το Οφθαλμολογικό Κέντρο του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ. Από το 1984 και για αρκετά χρόνια υπήρξε πρόεδρος του Τμήματος Οφθαλμολογίας του ίδιου Πανεπιστημίου.

Για τη συμβολή του στην οφθαλμολογία σε διεθνές επίπεδο τιμήθηκε και με το βραβείο «Mildred Weisenfeld 2006». Στο αμφιθέατρο του «Massachusetts Eye and Ear Infirmary» έχει αναρτηθεί, μεταξύ άλλων σημαντικών ερευνητών, και το πορτρέτο του. Στο προαύλιο υπάρχει η προτομή του. Πέρα από αυτό, το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ έχει ιδρύσει την έδρα «Gragoudas Chair», που λειτουργεί από το τέλος του χρόνου χρηματοδοτούμενη με 3,5 εκατ. δολάρια. Για τον ίδιο, όλα αυτά είναι μια μεγάλη ικανοποίηση και αναγνώριση.

Έχει εκπαιδεύσει πάνω από 100 συναδέλφους του, ενώ μια σειρά από εκπαιδευόμενους γιατρούς περιμένει να χειρουργήσει στο πλευρό του. «Η Ιατρική δεν είναι μόνο επιστήμη, είναι και λίγο τέχνη. Έχει σημασία ο τρόπος με τον οποίο θα μιλήσει ένας γιατρός στον ασθενή του, το πώς θα τον χειριστεί, σύμφωνα με το επίπεδό του» υποστηρίζει. «Ένας επιστήμονας χειρουργός πρέπει να αναπτύξει μια ειδική προσωπικότητα» προσθέτει. «Το πώς θα τον εκπαιδεύσεις, το πώς θα αναδείξεις τα πλεονεκτήματά του, το πώς θα τον ενθαρρύνεις και το πώς τελικά θα φτιάξεις έναν χειρουργό, είναι μια τέχνη».

Τι είναι σημαντικό για τον ίδιο; «Να αγαπάς την οικογένειά σου, να αγαπάς την πατρίδα σου, να είσαι εντάξει με τον εαυτό σου και από τη δουλειά σου να παίρνεις ικανοποίηση» αναφέρει στις σελίδες του περιοδικού. «Διαβάζοντας φιλοσοφία σε νεαρή ηλικία, ξεπέρασα τους φόβους μου. Ξέρω ότι είμαι προσωρινός, ξέρω τι θέλω, ξέρω τι να κάνω με τον καλύτερο τρόπο και ξέρω ότι σε όλα υπάρχει ένα τέλος, κάποια στιγμή φεύγεις…».