Απογειώνονται σε ελάχιστα μόλις λεπτά από τη στιγμή που θα λάβουν εντολή. Φτάνουν άμεσα πάνω από τις εστίες της πυρκαγιάς και πραγματοποιούν ρίψεις από ύψος μόλις 10 μέτρων από το έδαφος, ξύνοντας πολλές φορές τις κορυφές των δέντρων.

Άνθρωποι και μηχανές συμμαχούν στην 359 Μοίρα Αεροπορικής Εξυπηρέτησης Δημόσιων Υπηρεσιών (ΜΑΕΔΥ) και ρίχνονται στη μάχη κατά των πυρκαγιών, δοκιμάζοντας τα όριά τους.

Μπροστά στα «Πετζετέλ». Στη μέση, ο διοικητής του κλιμακίου, σμήναρχος Δημήτρης
Αντωνίου. Αριστερά, ο πιλότος Αδαμάντιος Ζυγομαλάς. Δεξιά, ο σμηναγός Δημήτρης
Γάγος. Μαζί τους, οι τεχνικοί του κλιμακίου Νίκος Παπαγεωργίου και Κώστας Δούκας

Το «Ε» βρέθηκε στον Αερολιμένα Μυτιλήνης, όπου σταθμεύει τους καλοκαιρινούς μήνες ο φύλακας άγγελος του νησιού. Στελέχη του κλιμακίου τής 359 ΜΑΕΔΥ, μιλούν για τη μάχη με τη φωτιά και μας φέρνουν σε επαφή με τη λειτουργία της Μοίρας, που θυμίζει καλοκουρδισμένη μηχανή.

Οι περισσότεροι έχουμε δει αρκετές φορές τα μονοκινητήρια πυροσβεστικά αεροσκάφη «Πετζετέλ» να αλωνίζουν στον ουρανό της Λέσβου. Λίγοι ίσως είχαν την ευκαιρία να τα δουν να πραγματοποιούν ρίψεις επιβραδυντικού υγρού με χαμηλές πτήσεις, που κυριολεκτικά κόβουν την ανάσα.

Στο αεροδρόμιο. Όλα έτοιμα προς αναχώρηση

Ελάχιστοι γνωρίζουν, όμως, πως πίσω από κάθε ώρα πτήσης των «Πετζετέλ» κρύβεται δουλειά πολλών ανθρώπων, που με επαγγελματισμό, μεράκι και πολλές φορές αυταπάρνηση, φροντίζουν να ολοκληρώνουν με επιτυχία την κάθε αποστολή που τους ανατίθεται.

Στην πρόσφατη πυρκαγιά στην Αγία Μαρίνα, πολλοί υπηρεσιακοί παράγοντες τόνισαν πως αν υπήρχαν τα «Πετζετέλ» στο νησί, κατά πάσα πιθανότητα η εξέλιξη θα ήταν διαφορετική, επισημαίνοντας την αξία της παρουσίας του κλιμακίου στο νησί.

Από την προηγούμενη Τετάρτη που έφτασαν στη Λέσβο τα στελέχη τής 359 ΜΑΕΔΥ, έχουν επιχειρήσει σε τουλάχιστον δύο περιστατικά, στα οποία οι πυρκαγιές αντιμετωπίστηκαν άμεσα.

Από τη Δεκέλεια
Η μητρική βάση τής 359 ΜΑΕΔΥ είναι το αεροδρόμιο της Δεκέλειας (Τατόι) και κλιμάκια των δυο - τριών αεροσκαφών της Μοίρας διασπείρονται κάθε περίοδο πυρόσβεσης σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια για την από αέρος επιτήρηση και προστασία της ευρύτερης περιοχής. Ένα από αυτά σταθμεύει και στο αεροδρόμιο της Μυτιλήνης.

Κι ο Αδαμάντιος Ζυγομαλάς επιβιβάζεται

Τα κλιμάκια αυτά λειτουργούν σα μια μικρογραφία τής 359 ΜΑΕΔΥ, αποτελούμενα από ιπτάμενο και τεχνικό προσωπικό.

Τα πληρώματα και τα αεροσκάφη των κλιμακίων επιχειρούν μισή ώρα πριν από την ανατολή έως και μισή ώρα μετά τη δύση του ηλίου. Τυπικά ο χρόνος ετοιμότητας απογείωσής τους είναι της τάξης των 15 λεπτών.

Στην πραγματικότητα, ο χειριστής ενός PZL θα βρεθεί στον αέρα έτοιμος να επέμβει σε χρόνο μικρότερο των 10 λεπτών.

Το «Πετζετέλ» (ή PZL M-18B, όπως είναι η ακριβής ονομασία του αεροσκάφους) έχει την ικανότητα να μεταφέρει ποσότητα νερού που φθάνει τα 2.200 κιλά.

Συνήθως απογειώνεται με μικρότερη ποσότητα για λόγους που έχουν να κάνουν με την ευκολία στο χειρισμό του αεροσκάφους. Τα νερό αναμειγνύεται με ειδικό πυροσβεστικό υγρό, το οποίο κάνει ακόμα πιο αποτελεσματικές τις ρίψεις.

Ο πιλότος έχει τη δυνατότητα να επιλέγει την ποσότητα του επιβραδυντικού υλικού ανάλογα με τις απαιτήσεις κάθε περίστασης.

Ο απρόβλεπτος εχθρός
Η εντολή για απογείωση των πυροσβεστικών αεροσκαφών δίνεται από τη διοίκηση της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Μυτιλήνης.

Μόλις υπάρξει ειδοποίηση για πυρκαγιά, ο επικεφαλής των χερσαίων πυροσβεστικών δυνάμενων κρίνει την εμπλοκή ή μη των εναέριων μέσων. «Είμαστε διαρκώς σε ετοιμότητα λίγων λεπτών.

Μόλις πάρουμε την εντολή να απογειωθούμε, αυτό γίνεται σχεδόν αμέσως. Η δυσκολία στις πυροσβεστικές πτήσεις είναι ότι ξεκινάμε χωρίς να έχουμε σαφή πλάνο της αποστολής. Ουσιαστικά το σχέδιο ρίψης αποφασίζεται από τους πιλότους μόλις φτάσουν στο σημείο και είναι σε θέση να εκτιμήσουν επακριβώς τις συνθήκες και σε συντονισμό πάντα με τις επίγειες δυνάμεις.

Αυτό καθιστά τις πυροσβεστικές πτήσεις ανάμεσα στις δυσκολότερες κατηγορίες επιχειρήσεων από αέρος», μας εξηγεί ο επικεφαλής του κλιμακίου, σμήναρχος Δημήτρης Αντωνίου.

«Η φωτιά είναι ο πιο απρόβλεπτος εχθρός και το περιβάλλον στο οποίο καλούμαστε να επιχειρήσουμε, είναι πραγματικά δύσκολο. Κάθε φορά που απογειωνόμαστε, δεν ξέρουμε τι θα αντιμετωπίσουμε.

Τα θερμά ρεύματα αέρα από τη φωτιά δημιουργούν ισχυρότερες αναταράξεις κατά τη διάρκεια των ρίψεων, που κάνουν πολύ δύσκολες τις πτήσεις στα σημεία αυτά.

Με αυτές τις συνθήκες καλούμαστε να κάνουμε εύστοχες και αποτελεσματικές βολές», τονίζει ο πιλότος Αδαμάντιος Ζυγομαλάς, ένας εκ των πλέον έμπειρων πιλότων του κλιμακίου, με πάνω από 3.000 ώρες πτήσης στο ενεργητικό του.

Ο επαγγελματισμός της Μοίρας και η άριστη εκπαίδευση είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για να ανταποκρίνεται στο βάρος της αποστολής της.

Η ποιότητα της εκπαίδευσης αντικατοπτρίζεται στα νεώτερα στελέχη, όπως ο σμηναγός Δημήτρης Γάγος, ο οποίος τα τελευταία χρόνια υπηρετεί στο κλιμάκιο της Λέσβου. «Η εκπαίδευση και οι πτήσεις στη μονάδα είναι πολύ απαιτητικές, αλλά η ικανοποίηση που νιώθει κανείς ξέροντας ότι συμβάλλει σε ένα τόσο σημαντικό έργο για το κοινό καλό, είναι κάτι ανεκτίμητο», λέει.

Η δυσκολία των πτήσεων οφείλεται και σε έναν ακόμα παράγοντα, με ιδιαίτερη σημασία. Οι ρίψεις πρέπει να είναι από συγκεκριμένο ύψος για να είναι αποτελεσματικές. Ο διοικητής του κλιμακίου μάς εξηγεί: «Οι ρίψεις γίνονται από ύψος 10 μέτρων. Πολλές φορές ακουμπάμε τις κορυφές των δέντρων προκειμένου να καταφέρουμε να πλησιάσουμε όσο πιο κοντά γίνεται την πυρκαγιά. Επίσης δεν είναι λίγες οι φορές που περνάμε ξυστά από πλαγιές ή μπαίνουμε σε χαράδρες για να κάνουμε ρίψεις. Πριν από ένα χρόνο, κατά τη διάρκεια στρατιωτικής άσκησης, είχαμε φωτιά στην περιοχή του Καμμένου Δάσους.

Τα αεροσκάφη βούτηξαν σε ένα σημείο ανάμεσα σε δύο υψώματα, που κυριολεκτικά εξαφανίστηκαν. Πολλοί από αυτούς που παρακολουθούσαν την άσκηση, μας είπαν πως ανησύχησαν μέχρι να ξαναδούν τα αεροπλάνα». Αυτό όμως είναι και το μεγάλο πλεονέκτημα των PZL, συμπληρώνει ο κ. Ζυγομαλάς, λέγοντας: «Η ευελιξία και ο ισχυρός κινητήρας των 1.000 ίππων τού PZL τού δίνουν τη δυνατότητα να προσεγγίζει δύσκολα σημεία και να διαφεύγει εύκολα μετά τη ρίψη. Σε αποτελεσματικότητα και ευστοχία είναι αμέσως μετά τα ελικόπτερα ως πτητικό μέσο».

Αξίζει να αναφερθεί η πολύ σημαντική συμβολή των PZL και στον τομέα της επιτήρησης, αφού το χαμηλό σχετικά κόστος ανά ώρα πτήσης σε συνδυασμό με το γεγονός ότι μπορούν να κάνουν και ρίψη και όχι μόνο να ενημερώσουν για πυρκαγιά, τα καθιστά ιδανικά.
 
Τεχνική υποστήριξη
Παρά το γεγονός ότι οι πτήσεις των μονοκινητήριων πυροσβεστικών αεροσκαφών συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον, στην πραγματικότητα αποτελούν την κορυφή του παγόβουνου συγκρινόμενες με τη συνολική λειτουργία της μονάδας. Η τεχνική υποστήριξη της μονάδας λειτουργεί ουσιαστικά όλο το 24ωρο. Ανά πάσα στιγμή, η μητρική βάση στο Τατόι μπορεί να στείλει οποιοδήποτε ανταλλακτικό ή άλλο υλικό χρειαστεί, ώστε τα αεροσκάφη να βρίσκονται πάντα σε άριστη λειτουργική κατάσταση.

Οι τεχνικοί της μονάδας, δουλεύοντας από το 1984 με το συγκεκριμένο τύπο αεροσκαφών, φροντίζουν κυριολεκτικά να κρατούν καλύτερα και από καινούργια τα συγκεκριμένα πτητικά μέσα. Χάρη στον επαγγελματισμό και την άριστη κατάρτιση των μηχανικών της, η 359 ΜΑΕΔΥ έχει συμβάλει ακόμα και στη βελτίωση τού PZL, με πολλές από τις υποδείξεις των τεχνικών να τις υιοθετεί η κατασκευάστρια εταιρεία.

Ο τεχνικός της μονάδας Μάρκος Χατζηαντωνάκης ήταν ο βασικός συντελεστής ενός φιλόδοξου εγχειρήματος, με το οποίο τα PZL παρέτειναν τη διάρκεια ζωής τους από τις 6.000, στις 10.000 ώρες. Ο ίδιος ανέφερε σχετικά: «Σε συνεργασία με την κατασκευάστρια εταιρεία, καθιερώσαμε μια διαδικασία τεχνικού ελέγχου που περιλαμβάνει την πλήρη αποσυναρμολόγηση του αεροσκάφους και την πραγματοποίηση ελέγχων σε όλα του τα μέρη με προηγμένες τεχνικά μεθόδους. Αποτέλεσμα είναι να παρατείνεται ο πτητικός χρόνος ζωής των αεροσκαφών στις 10.000 ώρες».

Μια οικογένεια
Η ατμόσφαιρα μεταξύ των στελεχών του κλιμακίου τής 359 ΜΑΕΔΥ είναι κάτι παραπάνω από συναδελφική. «Δουλεύουμε τόσα χρόνια μαζί, που πλέον έχουμε αποκτήσει σχεδόν οικογενειακές σχέσεις μεταξύ μας και ισχυρούς δεσμούς με το νησί. Κάθε καλοκαίρι μετακομίζουν μαζί μας και οι οικογένειες και μένουν στο νησί. Η φύση της δουλειάς είναι τέτοια, που σφυρηλατεί τις σχέσεις μας και πραγματικά στηριζόμαστε ο ένας στον άλλον για να τα καταφέρουμε στην αποστολή μας», είπε ο κ. Χατζηαντωνάκης.
«Νιώθουμε κάθε μέρος που υπηρετούμε, σα δικό μας», αναφέρει ο διοικητής του κλιμακίου, κ. Αντωνίου, συμπληρώνοντας: «Κάθε φορά που επιστρέφουμε από πτήση, όλη η μονάδα τρέχει για να μάθει τι κάναμε και αν καταφέραμε να σβήσουμε τη φωτιά. Είμαστε πραγματικά σαν οικογένεια, που μοιράζεται και τις χαρές όταν όλα πάνε καλά, αλλά και τις στενοχώριες».
Η μάχη τής 359 ΜΑΕΔΥ με τις φλόγες όλα αυτά τα χρόνια δεν είναι αναίμακτη. Τρεις πιλότοι της Μοίρας έχουν σκοτωθεί, ένας εκ των οποίων εδώ στη Λέσβο, το 2003, στο δάσος της Αχλαδερής. Ήταν ο Στέφανος Κουρελιάς.

Η συμβολή των στελεχών τής 359 ΜΑΕΔΥ στο να διατηρείται το νησί της Λέσβου πράσινο είναι αναμφίβολα ανεκτίμητη. Από την επίσκεψή μας στο κλιμάκιο μας έμεινε ο επαγγελματισμός και το αίσθημα καθήκοντος που διακρίνει τα στελέχη του. Η πολύχρονη παρουσία τους στο νησί και τα αμέτρητα περιστατικά στα οποία έχουν επέμβει, τους καθιστούν φύλακες αγγέλους της Λέσβου από τις πυρκαγιές.

Φορέας για τα πτητικά μέσα των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας

Κρίσιμο ζήτημα για τα νησιά μας

Στην αναγκαιότητα ίδρυσης και λειτουργίας ενός ενιαίου συντονιστικού φορέα για τα πτητικά μέσα των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας αναφέρθηκαν τα στελέχη τής 359 ΜΑΕΔΥ. Ο καλύτερος συντονισμός, η επιχειρησιακή αναβάθμιση, η οικονομία, αλλά και η δυνατότητα αξιοποίησης κοινοτικών κονδυλίων, είναι μερικά από τα βασικά πλεονεκτήματα που θα συνόδευαν τη δημιουργία του φορέα.

Ο λόγος είναι πως όλα τα πτητικά μέσα της Ελληνικής Αστυνομίας, του Λιμενικού Σώματος, του ΕΚΑΒ, της Πολεμικής Αεροπορίας, της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας θα είχαν ενιαίο συντονισμό, αλλά και ενιαία μέριμνα, που θα εξασφάλιζε οικονομίες κλίμακας τόσο σε οικονομικούς, όσο και σε ανθρώπινους πόρους.

Ακόμα, μέσω του ενιαίου φορέα θα ήταν δυνατόν να επιτευχθεί ένας προγραμματισμός βάσει των πραγματικών αναγκών και οι προμήθειες νέων μέσων και υλικών να γίνονται σε μία διαφορετική λογική, με έμφαση στην οικονομία και την αποτελεσματικότητα. Για παράδειγμα, τα ελικόπτερα που θα αποκτηθούν στο μέλλον, να ανταποκρίνονται σε πιο σύνθετες αποστολές, δηλαδή να είναι κατάλληλα για περισσότερες χρήσεις από όσες προβλέπονται σήμερα.

Πρώτα, μια ιδέα
Η ιδέα του φορέα γεννήθηκε πριν από περίπου τέσσερις δεκαετίες και ήρθε ξανά ως κυβερνητική πρόταση το 2003. Παρά τις ενστάσεις για επιμέρους ζητήματα των ενώσεων υπαλλήλων, κυρίως του Ιπτάμενου Προσωπικού στα Σώματα Ασφαλείας, συνολικά ο κλάδος τάχθηκε θετικά απέναντι στη συγκεκριμένη προοπτική. Άλλωστε, πολλοί από τους ιπτάμενους και τους μηχανικούς έχουν αποκομίσει εμπειρίες από χώρες του εξωτερικού, όπου οι συγκεκριμένοι φορείς λειτουργούν εδώ και πάρα πολλά χρόνια, με υψηλό επίπεδο οργάνωσης και αξιοπιστίας. Ενδεικτικό της έλλειψης ενός τέτοιου φορέα είναι ότι για τα πτητικά μέσα των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας δεν έχει υπάρξει έως σήμερα μια συνολική καταγραφή τόσο των αναγκών, όσο και των υπαρχόντων μέσων.

Ως ακριτική περιοχή και μάλιστα νησιωτική, η σύσταση ενός τέτοιου φορέα αποτελεί θέμα ζωτικής σημασίας για τα νησιά μας. Η περίπτωση της δασοπροστασίας, αλλά και των αεροδιακομιδών ασθενών, είναι ένα μέρος από το εύρος της δραστηριότητας των πτητικών μέσων στην περιοχή μας.

Ακόμα, διατυπώνεται η άποψη πως η τοπική αυτοδιοίκηση συνολικά, με αιχμή του δόρατος την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, οφείλει να αναδείξει το θέμα και να έχει ενεργό ρόλο στη δημιουργία τού εν λόγω φορέα. Πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο σεισμός της Λήμνου.

Τότε δεν υπήρχε διαθέσιμο μέσο για τη μεταφορά υλικού και προσωπικού από την έδρα της Περιφέρειας προς το νησί. Ο ίδιος ο περιφερειάρχης μεταφέρθηκε με το αεροπλάνο της Αερολέσχης Μυτιλήνης.